نگاهی به مبناگرایی سنتی در فلسفۀ غرب؛از یقین دکارت تا خطاناپذیری بونجور

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز پژوهشی مؤسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (نویسندۀ مسئول)

2 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

دکارت، به عنوان یکی از نمایندگان برجستۀ مبناگرایی سنتی، برای دستیابی به یقین، شک عام دستوری را نقطۀ آغاز قرار می‌دهد و بر اساس آن، در نخستین‌گام به وجود خود یقین می‌کند و از این طریق، معرفت به خدا و جهان را تبیین می‌کند. او در مسیر فکری خود تلاش می‌کند از اعتبار حواس که احتمال خطا دارند، بکاهد و ارزش بیشتری به شهود ذهنی دهد. دکارت وضوح و تمایز را ملاک حقیقت می‌داند و مصونیت از هر شک ممکن را معیاری برای یقین به شمار می‌آورد. بونجور که از معرفت‌شناسان معاصر است، در دفاع از مبناگرایی سنتی، با بیان انتقاداتی بر دکارت، می‌کوشد تا نظریه یقین دکارت را از نقدها بپیراید و به معیاری جدید برای خطاناپذیری باورها برسد. نظریه «آگاهی سازنده» بونجور راهی در تبیین باور خطاناپذیر می‌باشد. آگاهی سازنده یک مرحله هوشیاری غیر مفهومی است که با فرایند توصیفی می‌توان آن را به باور مفهومی تبدیل کرد. از این منظر، دیدگاه بونجور با اندیشۀ علم حضوری در فلسفۀ اسلامی قابل مقایسه است، با این تفاوت که از دیدگاه بونجور، در باورهای برآمده از آگاهی غیر مفهومی احتمال خطا وجود دارد، ولی توجه به آن معقول نمی‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Review of Traditional Foundationalism in Western Philosophy: from Cartesian Certainty to BonJour’s Infallibility

نویسندگان [English]

  • Vahideh Akrami 1
  • Mohammad Ali Mobini 2
1
2
چکیده [English]

Descartes, as a prominent representative of traditional foundationalism, starts from a general methodological doubt in order to achieve certainty and as the first step, he achieves certainty about his own existence whereby he explains knowledge of God and of the world. In his intellectual path, Descartes tries to reduce the credibility of senses and give more credit to intellectual intuitions. He takes clarity and distinctness to be criteria of truth and takes immunity to any doubts as a criterion of certainty. BonJour—a contemporary epistemologist—defends foundationalism but he modifies the Cartesian view in order to save it from objections and provide a new criterion for the infallibility of beliefs. BonJour’s ‘constitutive awareness’ theory seeks to account for infallible beliefs. Constitutive awareness is a level of non-conceptual awareness that can be transformed into a conceptual belief through a descriptive process. BonJour’s view might be compared with the theory of knowledge by presence in Islamic philosophy, though in BonJour’s view, there is fallibility in the beliefs formed from non-conceptual awareness, but it is not rational to care about such fallibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge
  • belief
  • certainty
  • Infallibility
  • Foundationalism
  • Descartes
  • BonJour

مراجع

1. ابن سینا، حسین‌بن عبدالله (1375)، الاشارات و التنبیهات، ج1، ترجمه و شرح: حسن ملکشاهی، تهران: سروش، چاپ سوم.
2. بونجور، لورنس(1388)، دفاع از خرد ناب، ترجمه: رضا صادقی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
3. ــــــــــ  (1387)، «به سوی دفاعی از مبناگرایی تجربی»، بازگشت به مبناگرایی سنتی، مایکل د. پاول، ترجمه: رضا صادقی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
4. دکارت، رنه(1369)، تأملاتدر فلسفه اولی، ترجمه: احمد احمدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، طبع 2.
5. ــــــــــ  (1376)، رساله اصول فلسفه، ترجمه: منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: انتشارات بین المللی الهدی.
6. ــــــــــ  (1342)، گفتار در روش راه بردن عقل، ترجمه: محمدعلی فروغی، تهران: سازمان کتاب‌های جیبی.
7. کاپلستون، فردریک(1388)، تاریخ فلسفه، ج4، ترجمه: غلام‌رضا اعوانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
8. مجتهدی، کریم (1387)، دکارت و فلسفه او، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
 
9. Bonjour, Laurence (2009), Epistemology, Classic Problems and Contemporary Responses, Lanham: Rowman & Littlefield Publishers.
10. Bonjour, Laurence and Ernest Sosa (2003), Epistemic Justification: Internalism vs. Externalism, Foundations vs. Virtues, Oxford: Blackwell.
11. Sellars, W. (1963), Empiricism and the Philosophy of Mind, Londan: Routledge &keganpaul.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار