شهیدین در کشاکش دو جریان کلامی مدرسۀ حلّه

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

شهید اول و شهید ثانی در فرهنگ ما همواره به دانش فقه مشهور بوده‌اند و ابعاد فکری و کلامی آن دو چنان که باید مورد تحقیق قرار نگرفته است. شهیدین از منظر فقهی کاملاً همسو و هماهنگ نشان می‌دهند و شهید ثانی در قالب و قامت شارح و مفسر بزرگ اندیشه‌های فقهی شهید اول نمودار می‌شود. اما از منظر کلامی و اعتقادی میان آنان تفاوتی چشمگیر وجود دارد که جز با رجوع به میراث کلامی شیعه در گذشته‌های دورتر قابل شناسایی نیست. این مقاله با گذر به عمق تاریخ تفکر شیعه و بازنمود اختلافات کلامی مدرسه قم و بغداد و سپس در مدرسۀ حله، نشان داده است که این واگرایی به مبانی معرفت‌شناختی کلام اسلامی باز می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

“Two Martyrs” in tension between two movements of theological school of Al-Hillah

نویسنده [English]

  • Muhammad Taqi Sobhani
چکیده [English]

The First Martyr and the Second Martyr are in our culture known as prominent doctors of Islamic Law and their intellectual and theological dimensions are not properly studied yet. These two figures are in total agreement and harmony in their legal points of view and, as it is well known, the Second Martyr acts as the Commentator and great interpreter of legal ideas of the First Martyr. Theologically and doctrinally speaking, however, there are striking differences of opinion between them that can be recognized only by consulting Shiite theological heritage in remote past. This article is to reflect the depth of Shiite history of thought and represent the theological differences in the Schools of Qom and Baghdad and later in school of Al-Hillah, showing that this divergence originates from epistemological foundations of Islamic theology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Two Martyrs
  • school of Al-Hillah
  • The first Martyr
  • the Second Martyr
  • Shiite theological
  1. افندی، میرزا عبدالله،(1401ه‍.ق) ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم‌.
  2. حر عاملی، شیخ محمد بن الحسن، (1362) ، امل الآمل، قم: دارالکتاب الاسلامی.
  3. حمصی رازی، سدید ‌الدین محمود، (1412ه‍.ق) المنقذ من التقلید، قم: موسسة النشر الاسلامی.
  4. رحمتی، محمدکاظم، (1387) فرقه‌های اسلامی در ایران، تهران: بصیرت.
  5. سید ابن طاووس، رضی‌الدین سید علی، (1417ه‍.ق) کشف المحجة لثمرة المهجة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  6. شهید اول، محمدبن‌مکی، (1423ه‍.ق/1381) رسائل الشهیدالاول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  7. ــــــــــــ ، (۱۳۸۰) اربع رسائل کلامیه، قم: بوستان کتاب قم.
  8. شهید ثانی، زین الدین بن علی، (1387) منیة المرید: فی ادب المفید و المستفید، قم: بوستان کتاب.
  9. ــــــــــــ ،(1421ه‍.ق/1379) رسائل الشهید الثانی، ج1 و2، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  10. ــــــــــــ ،(1422ه‍.ق/1380) المصنفات الاربعه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  11. طهرانی، شیخ‌آغابزرگ، (بی‌تا) طبقات اعلام الشیعه، جلد2 و3، قم: اسماعیلیان.
  12. عاملی، علی بن‌محمدبن‌الحسن بن زین‌الدین،(1398ه‍.ق) الدر المنثور، قم:(بی چا).
  13. فاضل مقداد، مقداد بن ‌عبدالله السیوری الحلی، (1422ه‍.ق/1380) اللوامع الالهیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  14. فقیهی ، علی اصغر، (1366) آل بویه نخستین سلسله قدرتمند شیعی، تهران: نشر صبا.
  15. کلبرگ، اتان، (1371)کتابخانه ابن طاووس و احوال او، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی.
  16. مجلسی، محمد‌باقر، (1406ه‍.ق) بحار الانوار، جلد107 و 208،  طهران: المکتبه الاسلامیه.
  17. محدث نوری، میرزا حسین، (1415ه‍.ق) خاتمة مستدرک الوسائل، قم: تحقیق مؤسسة آل‌البیت علهیم السلام لاحیاء التراث.
  18. محقق حلی، (1414ه‍.ق) المسلک فی اصول الدین، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  19. مختاری، رضا، (1426ه‍.ق/ 1384) الشهید الاول حیاته و آثاره، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  20. موسوی خوانساری، محمدباقر، (1391ه‍.ق) روضات الجنات، قم: اسماعیلیان،.
  21. مهاجر، جعفر،(1410ه‍.ق/1989م) الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی، بیروت: دارالروضة.