بررسی دیدگاه کندی در نظریۀ صدور و خلق از عدم

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران ‏

2 استادیار، گروه فلسفۀ دین، پژوهشکده مؤسسۀ امام خمینی، قم، ایران

3 استادیار، گروه فلسفۀ معاصر، دانشکدۀ فلسفۀ، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.‏

4 استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ فلسفۀ، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.‏

چکیده

کندی فیلسوفی است که به صورت منسجم دربارۀ خداوند تفکر نکرده است. خدایی که او به تصویر می‌کشد، گاه شبیه خدای قرآن و گاه شبیه به خدای معتزلیان و گاه شبیه به خدای نوافلاطونیان است. همین تلقی‌های مختلف سبب شده است تا در آثار باقی‌مانده از وی بتوان نظرات مختلف دربارۀ پیدایی موجودات را دید. عده‌ای از مفسران به نظریۀ صدور در کندی قائل شده‌اند و عده‌ای دیگر نظریۀ خلق از عدم را مطرح کرده‌اند. با توجه به آنچه گفته شد، مسئلۀ اصلی این مقاله بررسی دیدگاه کندی و مفسران مهم او دربارۀ نظریۀ صدور و خلق از عدم است. روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و روش تحلیل داده‌ها توصیفی - تحلیلی خواهد بود. نتیجۀ اجمالی‌ای که مقاله به آن دست یافته است، اینکه کندی با تفاوتی که میان فعل و عمل می‌گذارد معتقد می‌شود که خدا یا همان فاعل حق اول تام فعل دارد و فاعل‌های بالمجاز عمل دارند. این تفکیک سبب می‌شود که خلق از عدم به مثابۀ فعل خداوند در نظر گرفته شود و صدور به مثابۀ عمل فاعل‌های بالمجاز، و با این نظریۀ می‌توان گفت که کندی میان نظریۀ صدور و نظریۀ خلق از عدم جمع کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination of al-Kindī's Perspective on the Theory ‎of Emanation and Creation Ex Nihilio

نویسندگان [English]

  • Mehdi Asgari 1
  • yousef danshvar nilo 2
  • Seyyed Jamaleddin Mirsharafodin (Sharaf) 3
  • Mohammad Keivanfar 4
1 PhD student, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Philosophy, University of ‎Religions and Denominations, Qom, Iran ‎
2 Assistant professor, Department of Philosophy of Religion, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran. ‎
3 Assistant professor, Department of Contemporary Philosophy, University of Religions and Denominations, Qom, Iran. ‎
4 Assistant professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Philosophy, Qom, ‎Iran. ‎
چکیده [English]

Kindī is a philosopher who did not present a coherent conception of God. The God he portrays sometimes resembles the God of the Quran, at other times the God of the Mu'tazilites, and occasionally the God of Neoplatonists. These varying interpretations have led to diverse perspectives in his surviving works regarding the emergence of beings. Some commentators attribute the theory of emanation (al-ṣudūr) to al-Kindī, while others emphasize the theory of creation ex nihilo (creation from nothing). The main objective of this article is to examine al-Kindī’s views and those of his significant commentators on the theories of emanation and creation ex nihilo. The data collection method is library-based, and the data analysis method is descriptive-analytical. The article’s rough conclusion is that al-Kindī, by distinguishing between fiʿl (action) and ʿamal (deed), argues that God, or the "True First Agent," possesses perfect action (fiʿl), while metaphorical agents (fāʿils bi-l-majāz) perform deeds (ʿamal). This distinction allows creation ex nihilo to be understood as God’s action, while emanation is viewed as the deed of metaphorical agents. With this perspective, it can be argued that al-Kindī reconciles the theory of emanation with the theory of creation ex nihilo.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Kindī
  • creation ex nihilio
  • emanation
  • God
  • agent.‎
ارسطو. (1385 «الف»). سماع طبیعی (فیزیک) (مترجم: محمدحسن لطفی، چاپ اول). تهران: طرح نو.
ارسطو. (1385 «ب»). متافیزیک (مترجم: شرف‌الدین خراسانی، چاپ چهارم). تهران: انتشارات حکمت.
ابن‌مرتضی، احمد بن یحیی. (بی‌تا). طبقات المعتزلة (تحقیق سوسنة دیقلد، الطبعة الأولی). بیروت: دار المکتبة الحیاة.‏
بدوی، عبدالرحمن. (1984). موسوعة الفلسفة (ج2، الطبعة الأولی). بیروت: المؤسسة العربیّة للدراسات و النشر.
عباسی حسین‌آبادی، حسن. (1399). مفهوم خدا در اندیشۀ کندی. فصلنامه پژوهش‌های عقلی نوین، 5(9)، صص 1‑20.
عباسی حسین‌آبادی، حسن؛ کاکایی، مستانه. (1400). بررسی مفهوم‌سازی خدا در ارسطو و کندی. شناخت، 14(84)، صص، 177‑194.
فخری، ماجد. (1389). سیر فلسفه در جهان اسلام (مترجم: جمعی از مترجمان، چاپ سوم). تهران: نشر دانشگاهی.
فلوطین، (1366). مجموعه آثار (مترجم: محمدحسن لطفی، ج2، چاپ اول). تهران: انتشارات خوارزمی.
کربن، هانری. (بی‌تا). تاریخ فلسفه اسلامی (مترجم: سیدجواد طباطبایی، چاپ اول). تهران: کویر.
کلاین‌ - ‌فرانک، فیلیکس. (1389). «کندی» در تاریخ فلسفه اسلامی (ج1، چاپ اول). تهران: انتشارات حکمت.
کندی. (1387). مجموعه رسائل فلسفی کندی (مترجم: محمود یوسف ثانی، چاپ اول). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
کندی. (1950). رسائل الکندی الفلسفیّة (محقق: محمد هادی ابوریده، الطبعة الثانیّة). قاهره: دار الفکر العربی [نسخه نرم‌افزار نور].
کندی. (1950). رسائل الکندی الفلسفیّة (محقق: محمد هادی ابوریده، ج1، الطبعة الثانیّة)، قاهره: دار الفکر العربی [نسخه چاپی].
کندی. (بی‌تا). رسالة فی صناعة العظمی، نسخه شماره 4830 مسجد آیاصوفیا.
نتون، یان ریچارد. (1397). خدای متعال (مترجم: سیده لیلا اصغری، چاپ اول). تهران: انتشارات حکمت.
Frank, Tamar Zahava. (1975). Al-Kindi’s Book of Definition. Canada: Yale University,.
Rosenthal, Franz. (1956). Al-Kindi and Ptolemy. In: Studi Orientalisticiin Onore di Giorgio Levi Dellayida (vol 11). Rom: Istituto Perl'oriente.