توضیح نسبت مرگ ارادی، معرفت و اخلاق در اندیشۀ صدرا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 مربی و عضو هیئت علمی گروه معارف دانشکدۀ الهیات دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشکدۀ الهیات دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

مرگ به‌عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در اندیشۀ صدرا به‌حساب می‌آید. در اندیشۀ صدرا مرگ به‌عنوان تعالی نفس از بدن معرفی شده‌است. از منظر وی مرگ تنها به ضرورت متافیزیکی واقع نمی‌شود، بلکه آدمی می‌تواند بر حسب تلاش خود میان نفس و بدن جدایی بیندازد. سؤال این است که مرگ چگونه از ضرورتی متعالی به امری انسانی تبدیل شده و چگونه با ارادۀ آدمی نسبت برقرار می‌کند. این مقاله با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی تلاش می‌کند که نشان دهد صدرا چگونه میان مرگ با فلسفه از یک سو و مرگ و ارادۀ اخلاقی و تهذیب از سوی دیگر ارتباط ایجاد می‌نماید. با مراجعه به آثار صدرا روشن می‌شود که مرگ ارادی، ارادۀ اخلاقی و فلسفه از جهت اینکه هر سه از یک سو دوری از تعلقات بدنی را لازم دارند و از سوی دیگر باعث استکمال وجودی نفس و رسیدن آن به مرتبۀ عقلانی می‌شوند، اشتراک دارند. این خصیصۀ مشترک و بنیادی زمینۀ ایجاد نسبت میان این سه مفهوم و گذار از یکی به دیگری را در اندیشۀ صدرا فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explanation of the Relation of Voluntary Death, Knowledge, and Morality in şadrā’s View

نویسندگان [English]

  • Majid Tondar 1
  • Somaye Zakeri 2
1 Instructor and faculty member, Department of Islamic Teachings, College of Theology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
2 MA, Islamic philosophy and theology, College of Theology, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Death is a key concept in şadrā’s view. He believes that death is the soul’s transcendence over the body. In his view, death does not just occur as a metaphysical necessity; rather, one can separate their own soul and body with their efforts. The question is: How does death turn from a transcendental necessity to a human phenomenon and how it comes to have a relation with the human will. This article draws on the descriptive-analytic method to show how şadrā establishes a relation between death and philosophy, on the one hand, and death and moral will and purification, on the other hand. A reference to şadrā’s works reveals that voluntary death, moral will, and philosophy all require detachment from bodily belongings and lead to the soul’s existential perfection toward the intellectual degree. This shared fundamental characteristic paves the path for establishment of a relation among the three concepts and transition from one to the others in şadrā’s view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Voluntary death
  • knowledge
  • life
  • purification
  • human will
  • şadrā
* قرآن کریم 
1. اسدی، محمدرضا. (1386). مرگ از منظر ملاصدرا. فصلنامۀ قبسات، شماره 46، صفحه 25-48.
2. بابایی، علی. (1386). پریچهرۀ حکمت. تهران: انتشارات مولی.
3. شجاری، مرتضی. (1388). انسان‌شناسی در عرفان و حکمت متعالیه (چاپ اول). تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
4. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1341). عرشیة (مترجم و مصحح: غلامحسین آهنی. اصفهان: انتشارات دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان. 
5. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1360). اسرار الآیات‏‏ (مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى‏). تهران: نشر انجمن حکمت و فلسفه‏.
6. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1378). المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة (مصحح: سید محمد خامنه‌ای، چاپ اول). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 
7. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1381). کسر اصنام الجاهلیة (مصحح: محسن جهانگیری، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، چاپ اول). تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1385). رسالۀ اتحاد عاقل و معقول، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین (محقق: حامد ناجی اصفهانی، چاپ سوم). تهران: انتشارات حکمت.
9. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1385). رسالۀ حشریه (مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین) (محقق: حامد ناجی اصفهانی، چاپ سوم). تهران: انتشارات حکمت.
10. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1385). رسالۀ شواهد الربوبیه، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین (محقق: حامد ناجی اصفهانی، چاپ سوم). تهران: انتشارات حکمت.
11. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1428ق). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة (ج8 و 9، چاپ سوم). قم: طلیعة ‌النور.
12. صدرا، صدرالدین محمد شیرازی. (1386). المشاعر (مصحح: آشتیانی، چاپ اول). قم: بوستان کتاب. 
13. عباس‌داکانی، پرویز. (1386). سهروردی و غربت غربی (چاپ اول). تهران: نشر علم.
14. عبدالرسول عبودیت. (1389). درآمدی بر فلسفه اسلامی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمة الله). 
15. سبزوارى، ‏محمد باقر بن محمد مؤمن. (1383). اسرار الحکم‏ (مقدمه از: استاد صدوقى؛ تصحیح از: کریم فیضى، چاپ اول). قم: مطبوعات دینى.
16. مطهری، مرتضی. (1373). عدل الهی (چاپ هشتم). تهران: انتشارات صدرا.
17. فیض کاشانى، محمدمحسن. (1406ق). الوافی (ج4، چاپ اول). اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین(علیه السّلام).