نقش قاعده بسیط الحقیقه در اثبات توحید صفاتی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری کلام اسلامی دانشگاه قم، قم، ایران

2 استادیار دانشگاه قم، قم، ایران.

3 استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم، ایران

چکیده

ذات الهی به دلیل وجوب وجود، دارای همه اوصاف کمالی است و هر صفتی که از کمالات وجودی به شمار آید، به صورت مطلق دربارۀ خداوند صدق می‏کند. حال این پرسش مطرح می‏شود که رابطه این اوصاف کمالی با ذات الهی چیست؟ هدف از این مقاله تبیین توحید صفاتی بر اساس قاعده «بسیط الحقیقه» است. در تحقیق حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، نقش قاعده بسیط الحقیقه در اثبات توحید صفاتی بررسی شده است. ملاصدرا بر اساس قاعدۀ بسیط الحقیقه تمام صفات کمال را برای ذات خداوند به صورت عینیّت با ذات اثبات می‌کند. استدلال وی در اثبات عینیّت صفات الهی با وجود خداوند از راه بساطت وجود واجب و تنزه از انواع ترکیب ماهوی است؛ همچنین بر اساس این قاعده، واجب‌تعالی دارای تمام صفات کمالی به نحو اتم و اقوی است. ملاصدرا در بحث از رابطۀ صفات واجب‌تعالی با ذات، قول به تغایر مفهومی و اتحاد مصداقی را پذیرفته است. تبیین نحوۀ اتصاف ذات الهی به صفات فعل و جمع میان تشبیه و تنزیه، از دیگر نتایج قاعده «بسیط الحقیقه» در موضوع توحید صفاتی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of the “Simple Reality” Principle in Proving the Attributive Monotheism

نویسندگان [English]

  • Leila Baneshi 1
  • Ahmad Fazeli 2
  • Ali Allah Bedashti 3
1 PhD student, Islamic theology, University of Qom, Qom, Iran
2 Assistant professor, University of Qom, Qom, Iran
3 Professor of Philosophy and Kalam, University of Qom, Iran
چکیده [English]

The divine essence has all perfective attributes because of the necessity of His existence—that is, every attribute that counts as an existential perfection is absolutely true of God. Now the question arises: What is the relation between these perfective attributes and the divine essence? This paper seeks to provide an account of attributive monotheism based on the “simple reality” (basīṭ al-ḥaqīqa) principle. Here we adopt a descriptive-analytic approach to consider the role of the “simple reality” principle in proving the attributive monotheism. Mullā Ṣadrā makes an appeal to the “simple reality” principle to prove all perfective attributes for God as identical to His essence. His argument for the identification of divine attributes and the divine existence is grounded in the simplicity of the necessary existence and His exaltation from all kinds of quiddity-based compositions. Moreover, this principle implies that the necessary being has all perfective attributes 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Simplicity
  • existence
  • simple reality
  • attributive monotheism

مراجع

1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تهران: مرتضوی.
2. ابن‌میمون، موسی. (1972م). دلالة الحائرین. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیّه.
3. اردبیلی، عبدالغنی. (1381). تقریرات فلسفه امام خمینی (ج2). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدّس سّره).
4. اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل. (1954م). مقالات الإسلامیین واختلاف المصلین (ج1). قاهره: مکتبة النهضة البصریه.
5. بدوی، عبدالرحمن. (1362) .کندی در تاریخ فلسفه در اسلام. تهران:‌ مرکز نشر دانشگاهی.
6. جرجانی، میر‌سید‌شریف.‏ (1325ق). شرح المواقف (مصحح: بدر الدین نعسانی، ج8). قم: شریف رضی.
7. جوادی آملی، عبدالله. (1383) . توحید در قرآن. قم: مؤسسه نشر اسراء.
8. جوادی آملی، عبدالله. (1388). فلسفه الهی از منظر امام رضا(علیه السّلام). قم: مؤسسه نشر اسراء.
9. حلی، حسن بن یوسف. (1387). نهج الحق وکشف الصّدق. تهران: تبیان.
10. خمینی، سید‌روح الله. (1370). شرح دعای سحر (مترجم: احمد فهری). تهران: انتشارات اطلاعات.
11. رحیم‌پور، فروغ السّادات. (1387). توحید از دیدگاه امام خمینی (ج1). تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
12. سبزواری، ملّا‌هادی. (1369). شرح المنظومة (محقق: مسعود طالبی، ج3). تهران: نشر ناب.
13. شهرستانی، ابوالفتح محمد. (1395). الملل والنحل. بیروت: دارالمعرفه.
14. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1354). المبدأ والمعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
15. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1360). الشواهد الربوبییه فی المناهج السلوکیه. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
16. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1362). اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
17. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1388). سه رسائل فلسفی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
18. شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1410ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه (ج6). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
19. صدوق، حسین بن بابویه القمی. (1414ق). الاعتقادات فی دین الامامیه. قم: انتشارات المحقق.
20. طباطبایی، سید‌محمدحسین. (1386). نهایة الحکمة (مصحح و تعلیق: غلامرضا فیاضی، ج1). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدّس سرّه).
21. طباطبایی، سیّد‌محمّدحسین. (1387). شیعه. قم: دفتر انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
22. طباطبایی، سیّد‌محمّدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج10). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرّسین حوزة علمیّة قم.
23. طباطبایی، سید‌محمد‌حسین. (1428ق «الف»). علی(علیه السّلام)) والفلسفة الالهیة (محقق: صباح الربیعی و علی الأسدی). قم: باقیات.
24. طباطبایی، سید‌محمد‌حسین. (1428ق «ب»). رسالة الولایة (محقق: صباح الربیعی و علی الأسدی). قم: باقیات.
25. علم الهدی، سیدمرتضی. (1414ق). شرح جمل العلم والعمل (مصحح: یعقوب جعفری مراغی). تهران: دار الأسوة للطباعة والنشر.
26. فلوطین.(1366). دورۀ آثار فلوطین. (مترجم: محمدحسن لطفی، ج2). تهران: شرکت سهامی ‌انتشارات خوارزمی.
27. فیض کاشانی، محمد بن مرتضی. (1425ق). أنوار الحکمه. قم: انتشارات بیدار.
28. قاضی‌سعید قمی، محمد سعید بن محمد مفید. (1381). شرح توحید (ج1). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
29. لاهیجی، عبدالرزاق. (1383). گوهر مراد. تهران: نشر سایه.
30. مطهری، مرتضی. (1378). جهان‌بینی توحیدی. تهران: انتشارات صدرا.
31. مفید، محمّد بن محمّد. (1371). اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات (محقق: عباسعلی واعظ چرندابی). تبریز: بی‏نا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار