بررسی رؤیا از دیدگاه ارسطو و ابن‏ سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار مؤسسه امام خمینی علیه السلام ، قم، ایران.

چکیده

مسئله رؤیا از مسائل مهمی است که فیلسوفان در طول تاریخ فلسفه بدان پرداخته‏اند. ارسطو در یونان باستان، رساله‏ای مستقل به نام «دربارۀ رؤیاها» را به این مهم اختصاص داده و فیلسوفان مسلمان نیز مسئله رؤیا را با بحث نبوت گره زده‏اند. در این میان، تأمل فلسفی ابن‏سینا در مقام بزرگ‌ترین فیلسوف جهان اسلام در این مسئله حائز اهیمت است. او با توجه به تفسیری که از وجودِ نفس، تجرد آن، قوای نفس به‏ویژه خیال دارد، به بحث دربارۀ رؤیا می‏پردازد. ارسطو نیز با توجه به ادراک حسی و قوّه خیال به تبیین نظر خود درباره رؤیا و ماهیت آن می‎پردازد. مسئله اصلی این مقاله، تبیین و بررسی آرای این دو فیلسوف از مسئله رؤیاست. هدف تحقیق، نشان‌دادن وجوه افتراق و اشتراک و میزان تأثیرپذیری ابن‌سینا از ارسطو در مسئله رؤیاست. روش تحقیق در این مقاله نیز بررسی تطبیقی میان این دو فیلسوف از منظر فلسفی و تاریخ فلسفه است. نتیجۀ پژوهش آنکه ابن‌سینا در مباحث نفس و مسائل مربوط به رؤیا، دقت نظر‌های بیشتری کرده و البته در آرای خود از ارسطو نیز متأثر بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Dreams in the Views of Aristotle and Avicenna

نویسنده [English]

  • Mohammad Hossein Mokhtari
Associate professor, Imam Khomeini Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The problem of dreams is an important problem discussed by philosophers throughout history. In ancient Greece, Aristotle wrote an independent essay on dreams, and Muslim philosophers have tied the problem of dreams with prophethood. The philosophical reflections of Avicenna, as the greatest philosopher in the Islamic world, on the matter are of utmost importance. He discusses dreams in terms of his account of the existence of the soul, its immateriality, and its faculties, particularly the imagination. On the other hand, Aristotle deals with dreams and their nature in terms of perception and the imaginative faculty. The main question in this paper is to elaborate and consider the accounts of dreams provided by these two philosophers. The paper seeks to uncover the distinctions and commonalities between the two, and the impact Aristotle had on Avicenna’s account of dreams. The method is a comparative study of the two philosophers from the point of view of philosophy and the history of philosophy. The paper concludes that Avicenna has contributed great subtleties in his account of soul and dreams, although he was influenced by Aristotle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The problem of dreams
  • Avicenna
  • Aristotle
  • imagination
  • soul
1. ابن‏ سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1371). المباحثات (مقدمه و مصحح: محسن بیدارفر). قم: انتشارات بیدار.
2. ابن‏ سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1375). النفس من کتاب الشفاء (محقق: حسن حسن‌زاده آملی، ج2 و 3). قم: مکتبة الأعلام الإسلامی.
3. ابن ‏سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (مقدمه و مصحح: محمدتقی دانش‎پژوه، چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4. ابن‏ سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1383 الف). طبیعیات دانشنامه علایی (مقدمه و مصحح و حواشی: سیدمحمد مشکوة، چاپ دوم). همدان: دانشگاه بوعلی.
5. ابن‏ سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1383ب). رساله نفس (مقدمه و مصحح و حواشی:‌ موسی عمید، چاپ دوم). همدان: دانشگاه بوعلی.
6. ابن‏ سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1391). فیض الهی در مجموعه رسائل شیخ‏الرئیس ابن‏سینا (مصحح و توضیحات: سیدمحمد طاهری، مترجم: ضیاءالدین درّی). قم: انتشارات آیت اشراق.
7. ابن‏ سینا، حسین ‏بن ‌عبدالله. (1404ق). الطبیعیات من کتاب الشفاء (کتاب النفس) (محقق: سعید زاید و دیگران، ج2، چاپ دوم). قم: مکتبة المرعشی النجفی(قدّس سرّه).
8. ارسطو. (1389). دربارۀ نفس (مترجم: علیمراد داودی، چاپ دوم). تهران: انتشارات حکمت.
9. تیلور، آلفرد ادوارد. (1393). ارسطو (مترجم: حسن فتحی). تهران: انتشارات حکمت.
10. خراسانی، شرف‏الدین. (1375). ارسطو. دایرة‏المعارف بزرگ اسلامی (زیر نظر: کاظم موسوی بجنوردی، ج7، صص 569-607). تهران: مرکزدائرة‏المعارف بزرگ اسلامی.
11. داوودی، علیمراد. (1389). عقل در حکمت مشاء از ارسطو تا ابن‌سینا. تهران: انتشارات حکمت.
12. شیرازی، صدرالمتألهین. (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه (مصحح و تعلیق: سیدجلال‏الدین آشتیانی، چاپ دوم). مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
13. طوسی،‌ نصیرالدین. (1375). شرح الإشارات والتنبیهات مع المحاکمات (ج2 و 3). قم: نشرالبلاغه.
14. فخر رازی. (1384). شرح الإشارات والتنبیهات (مقدمه و مصحح: علیرضا نجف‎زاده، ج2). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15. فخر رازی. (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الإلهیات والطبیعیات (ج2، چاپ دوم). قم: انتشارات بیدار.
16. مصطفوی،‌ سیدحسن. (1391). شرح اشارات و تنبیهات نمط سوم دربارۀ نفس (چاپ دوم). تهران: دانشگاه امام صادق(علیه السّلام).
17. میرداماد، سیدمحمدباقر. (1376). تقویم الإیمان وشرحه کشف الحقایق (شارح: سیداحمد علوی، مقدمه و محقق: علی اوجبی). تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
18. Aristotle. (1991). The Complete Works of Aristotle. (Jonathan. Barnes (ed.). Princeton University Press.