اخلاق‌‌محوری یا باورمحوری؟ تحلیلی انتقادی از حکمت جهاد ابتدایی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

چکیده

این پژوهش در پی ‌تبیین و تحلیل حکمت جهاد ابتدایی است. پرسش اساسی این است که فلسفه یا حکمت جهاد ابتدایی در اندیشه اسلامی چیست؟ اندیشمندان در پاسخ به این مسئله سه نظریه را بیان کرده‌‌‌‌اند. برخی فلسفۀ جهاد ابتدایی را بر اساس حق طبیعی انسان تبیین کرده‌‌اند؛ برخی آن را بر اساس حق الهی و برخی دیگر آن را لازمۀ تعالی دین اسلام بر دیگر ادیان دانسته‌‌اند. این سه نگرش، در تبیین فلسفۀ جهاد ابتدایی «باور و اعتقاد» را محور قرار داده و هدف از جهاد ابتدایی را محو شرک و گسترش باور توحیدی و الهی دانسته‌‌اند. بررسی‌های این پژوهش که با روش تحلیلی و استنادی انجام پذیرفته است، نشان می‌دهد در کنار تبیین‌‌های سه‌‌گانه یادشده، می‌‌توان از تبیین چهارمی نیز سخن گفت. این تبیین چهارم که مختار نویسنده است، برخلاف سه رویکرد پیشین که ایدۀ شرک‌‌ستیزی و مقابله با باورهای غیرالهی را به عنوان حکمت جهاد ابتدایی مطرح می‌‌کنند، بر محور «رفتار و عمل» تمرکز داشته و فلسفۀ جهاد ابتدایی را مبارزه با بی‌‌اخلاقی‌‌ها و بدعهدی‌‌ها می‌‌داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Moralism or Doctrinism: A Critical Analysis of the Wisdom behind Primary Jihad

نویسنده [English]

  • Rahim Dehghan
shahid beheshti university
چکیده [English]

This paper seeks to account for, and analyze, the wisdom behind primary jihad (al-jihād al-ibtidā’ī). The essential question is: what is the philosophy behind primary jihad in Islamic thought? In response to the problem, intellectuals have proposed three theories. Some people account for primary jihad in terms of human natural rights; others account for it in terms of the divine right; and still others consider it as an implication of the transcendence of Islam over other religions. These three accounts of the philosophy of primary jihad are centered on “beliefs and doctrines,” maintaining that primary jihad aims to obliterate polytheism and spread monotheism. In this paper, I deploy an analytic-documentary method to show that, besides these accounts, one might propose a fourth account, which I shall defend here. Unlike the three accounts in which combat with polytheism and non-divine beliefs are proposed as the philosophy behind primary jihad, this account concentrates on “conducts and actions,” taking the philosophy of primary jihad to be combat with immoralities and breaches of covenants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Initiative jihad
  • doctrinalism
  • moralism
  • anti-polytheism
  • trancence of Islam

مراجع

* نهج البلاغة. شریف الرضی، محمد بن حسین. (1414ق). (للصبحی صالح). (چاپ اول). قم: نشر هجرت.
1. آصفی، محمد‌مهدی. (1379). الجهاد (تقریر: ابو میثن الشبیب). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
2. ابن بابویه، محمد بن علی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. (ج 4، چاپ دوم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3. ابن منظور. (1408ق). لسان العرب. (ج 3). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
4. ابن هشام، ابو‌محمد عبد الملک. (2009). السیرة النبویة. المجلد الرابع (شرح و تحقیق: احمد شمس الدین). بیروت: دارالبحار ـ دارُ مکتبة الهلال.
5. ابو عطیه، السید. (بی‌تا). النظریة العامة للجهاد فی الشریعة الاسلامیة. الاسکندریه: مؤسسةُ الثقافةُ الجامعیه.
6. ابوجیب، سعدی. (1408ق). القاموس الفقهی لغةً و اصطلاحاً. (چاپ دوم). سوریة ـ دمشق: دار الفکر.
7. احمدی میانجی، علی. (1419ق). مکاتیب الرَّسول. (ج 2). قم: انتشارات دار الحدیث.
8. اشراق، محمد‌کریم. (بی‌تا). تاریخ و مقررات جنگ در اسلام. بی.‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
9. پورسینا، زهرا. (1396). تأثیر گناه بر معرفت با تکیه بر آرای امام محمد غزالی. قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
10. جعفریان، رسول. (1380). تاریخ خلفا؛ از رحلت پیامبر تا زوال امویان. (چاپ اول). قم: دلیل ما.
11. حتی، فیلیپ خوری. (1380). تاریخ عرب (ترجمه: ابوالقاسم پاینده). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
12. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی بن جواد. (1424ق). أجوبة الاستفتاءات (فارسی). (چاپ اول). قم: دفتر معظم له در قم.
13. حلبی، ابو‌الصلاح تقی الدین بن نجم الدین. (1403 ق). الکافی فی الفقه. (چاپ اول). اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیر‌المؤمنین(علیه السّلام)
14. خویی، میرزا حبیب الله هاشمی. (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئی). (ج 17، چاپ چهارم). تهران: مکتبة الاسلامیة.
15. دهقان، رحیم. (1394). رابطه اخلاق و سیاست؛ بررسی رویکرد ماکیاولیستی بنی امیه. ماهنامه معرفت، 24(210)، صص 61-72.
16. دینوری، ابن قتیبه ابومحمد عبدالله بن مسلم. (1410ق). الامامة و‌السیاسة. (ج 1). بیروت: دار الاضواء.
17. الزحیلی، محمد. (1418ق). حقوق الانسان فی الاسلام. دمشق: دار ابن کثیر و دار الکلم الطیّب.
18. السحیمی، عبدالسلام بن سالم بن رجاء. (1429ق). الجهاد فی الاسلام؛ مفهومه و ظوابطه و انواعه و اهدافه. المملکةُ العربیه السعودیه: دار النصیحة.
19. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی‏بکر. (1404ق). الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور. (ج 1، چاپ اول). قم: کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی(قدّس سرّه).
20. شدید، محمد. (بی‌تا). الجهاد فی الاسلام. بیروت: مؤسسة الرسالة.
21. شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1379). الروضة البهیّة. (ج 1). قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
22. طباطبایی، سیدمحمد‌حسین. (1371). المیزان فی تفسیر القرآن. (ج 1، 2، 9، 14، 18، چاپ دوم). قم: انتشارات اسماعیلیان.
23. طبرسی، فضل بن حسن. (1406ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. (ج 5). بیروت: دار المعرفة.
24. طبرسی، فضل بن حسن. (بی‌تا). ترجمه تفسیر مجمع البیان. (ج 2، چاپ اول). تهران: انتشارات فراهانی.
25. الظالمی، محمد صالح جعفر. (بی‌تا). الفقه السیاسی فی الاسلام. بیروت: دار الجلیل المسلم.
26. العارف الکشفی، جعفر. (1387). الرسول المصطفی و‌الیهود. مشهد: نشر سنبله.
27. فارسی، جلال‌الدین. (1345). جهاد؛ حد نهایی تکامل. تهران: نشر جهان آرا.
28. فاضل لنکرانی، محمد‌جواد. (1395). قرآن و مشروعیت جهاد ابتدایی. فصلنامه قرآن، فقه و حقوق اسلامی، 5، صص 13-50.
29. فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. (ج 16). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
30. قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. (ج 2، چاپ اول). تهران: انتشارات ناصر خسرو.
31. مجلسی، محمد‌باقر بن محمد‌تقی. (1403ق). بحار الأنوار (ط ـ بیروت). (ج 39، چاپ دوم). بیروت: بی.‌نا.
32. مرعی، حسین عبدالله. (1413ق). القاموس الفقهی. 1جلدی. (چاپ اول). بیروت ـ لبنان: دار المجتبی.
33. مروارید، علی اصغر. (1406ق) (تحقیق). سلسلة الینابیع الفقهیّه: الجهاد. الطبعةُ الاولی. طهران: مرکز بحوث الحج و‌العمره.
34. مسکویه رازی، ابو‌علی. (1369ش). تجارب الامم (ترجمه: ابوالقاسم امامی). تهران: انتشارات سروش.
35. مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی. (1413ق). المقنعة (للشیخ المفید). (چاپ اول). قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
36. مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی. (بی‌تا). مسئلةُ فی النص علی علیٍ(علیه السّلام). (ج 2). قم: نشر کنگره شیخ مفید.
37. وات، مونتگمری، آ. ج. آربری و همکاران. (1381). تاریخ اسلام کمبریج (زیر نظر پی. ام. هولت و همکاران، ترجمه: احمد آرام). تهران: انتشارات امیرکبیر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار