فخر رازی و میراث سینوی در مسئله کلام الهی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه قم

چکیده

در نوشتار حاضر، ماهیت و فرایند ارسال کلام الهی به شخص نبی از دیدگاه ابن سینا و فخر رازی بررسی شده است. در بررسی از ناحیۀ آغاز و نیز انجام به مشترکات بسیاری در دو دیدگاه برمی‌خوریم. هر دو در این فرایند، نقش یک امر ماورایی را نادیده نگرفته و به قابلیت خاص نفس مخاطب اشاره داشته‌اند و به قوهُ قدسی قائل‌اند و محل ادراک را قلب پیامبر که مرتبه بالای نفس ناطقه است می‌دانند، اما حقایق معقول وقتی به صورت الفاظ در‌می‌آیند، با مرتبه پایین نفس، یعنی حواس قابل درک خواهند بود. در‌نتیجه می‌توان گفت نقش ویژگی‌های قوه عاقله و قوه متخیله نبی را نباید نادیده گرفت. از مطالب پیش‌گفته می‌توان دو نتیجه مهم گرفت: نخست اینکه با توجه به بیان فخر رازی درباره قاعده «النفس فی وحدتها کل القوی»، اشکال قول ابن سینا که طرح نفس فلکی موجد آن است، مطرح نخواهد شد و از این‌رو، هم در مرحله کلیات و هم در جزئیات می‌توان نفس نبی را مطرح کرد؛ دوم اینکه از مباحث فوق، کیفیت دخالت پیامبر در مسئله وحی روشن می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Fakhr Rāzī and the Avicennan Heritage in the Problem of the Divine Word

نویسنده [English]

  • marziyeh sadeghi rashti
Associate Professor at the University of Qom
چکیده [English]

In this paper, I have examined the nature and the process of the Divine Word being sent to the Prophet from the viewpoint of Avicenna and Fakhr Rāzī. We can see a remarkable common ground between the two views. They both ignore the role of a supernatural entity in this process, pointing to the peculiar capacity of the receiver’s soul; they both believe in a “Holy Power” (or faculty), taking the location of the perception to be the hearth of the Prophet which is a stage higher than the Rational Soul (al-nafs al-nāiqa), although they hold that rational truths can only be perceived by the lower stage of the soul, that is the senses, when they turn into words. Thus, it can be said that the Prophet’s rational and imaginative faculties should not be overlooked. We can come to two conclusions from the above: first, given Fakhr Rāzī’s view about the principle, “al-nafs fī wadatihā kull al-quwā” (the soul is, in its unity, all the faculties), Avicenna’s problem initiated by the belief in the Spherical Soul (al-nafs al-falakīyya) will not suggest itself, and thus, the Prophet’s soul can be taken into account both at the general stage and in more detail. Second, the quality of the Prophet’s involvement in the revelation (wahy) will thus be obvious.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Word of God
  • the Prophet
  • soul
  • Holy Intellect
1. ابن سینا، عبدالله (1353)، رساله فی الفعل و الانفعال، بی جا: مجلس دائرةُ المعارف العثمانیه.
2. ــــــــــــــــــــ (1363)، المبدأ والمعاد، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
3. ــــــــــــــــــــ (1364)، النجاة، تهران: مرتضوی.
4. ــــــــــــــــــــ (1375)، النفس من کتاب الشفاء، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
5. ــــــــــــــــــــ (1379)، تعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
6. ــــــــــــــــــــ (1383)، الاشارات والتنیهات، قم: نشر بلاغ.
7. ــــــــــــــــــــ (1385)، الاهیات من کتاب الشفاء، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
8. ــــــــــــــــــــ (1952)، رساله فی النفس وبقائها ومعادها، بیروت: دار احیاء الکتب العربیه.
9. ــــــــــــــــــــ (1400)، الرسالة العرشیه، قم: بیدار.
10. رازی، فخر (1364)، النفس والروح وشرح قوا هما، تحقیق محمد صغیرحسن المعصومی، تهران: بی نا.
11. ــــــــــــــــــــ (1995)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
12. ــــــــــــــــــــ (1987)، المطالب العالیة من العلم الاهی، بیروت: دار الکتب العربیه.
13. ــــــــــــــــــــ (1411)، المباحث المشرقیة، قم: بیدار.
14. ــــــــــــــــــــ (1952)، رسالة فی النفس، بی جا.
15. ــــــــــــــــــــ (1989)، المسائل الخمسون فی اصول الدین، قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریه.
16. ــــــــــــــــــــ (بی تا)، لباب الاشارات وشرح الاشارات، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
17. طوسی، نصیرالدین (1382)، تجرید الاعتقاد، قم: دار العلم.