1. عنوان انگلیسى کتاب اقبال لاهورى Reconstruction of Religious Thought in Islam بود که احمد آرام آن را با نام (احیاى فکر دینى در اسلام) ترجمه کرد (احیاى فکر دینى در اسلام, ترجمه احمد آرام, تهران, انتشارات رسالت قلم, 1346). البته, بعدها ترجمه دیگرى از این کتاب منتشر شد که عنوان کتاب را دقیق تر ارائه داد (محمد اقبال, بازسازى اندیشه, ترجمه محمد بقائى (ماکان), 1368, ماکان).
2. براى اطلاع از اصطلاح (بنیاد گرایى) به مقاله (سنّت گرایى و بنیاد گرایى) از شهرام پازوکى در کتاب خرد جاویدان (دانشگاه تهران, 1382) مراجعه کنید.
3. براى نمونه اى از این روایت به مقدمه صحیفه سجادیه مراجعه شود و براى روایات دیگر نک: الکافى, ج 8, ص 264.
4. براى آشنایى با آراى اجتماعى عالمان شیعه در این دوره, براى نمونه نک: نجف لک زایى,چالش سیاست دینى و نظم سلطانى, پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى, 1385 .
5. مرتضى الانصارى, کتاب المکاسب, ج2, مؤسّسه النعمان, ص47 به بعد.
6. البته, وى در مبحث نمازجمعه, براى وجوب تعیینى آن به ولایت فقیه استناد مى کند و ظاهر عبارت, پذیرش ولایت مطلقه فقیه است ولى از این عبارات به صورت روشن دیدگاه ایشان در مورد ولایت سیاسى فقیه استفاده نمى شود(نک: صلوة الجمعة, مؤسسه النشر الاسلامى, ص153).
7. این مطلب در نامه امام خمینى به محمدتقى فلسفى مطرح شد که در این نامه تفاوت این دو دیدگاه را به خوبى مى توان مشاهده کرد. (صحیفه امام, ج1, ص85). این ماجرا را فلسفى خود توضیح داده است (خاطرات و مبارزات حجه الاسلام فلسفى, تهران, انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامى, ص255).
8. التنقیح فى شرح العروة الوثقى, دارالهادى, 1410ق, ص419.
9. این مطلب در بخش اجتهاد و تقلید از تقریرات دروس اصول ایشان که هنوز چاپ نشده است, مطرح گردیده است. البته ایشان براى (فقیه) در این فرض شرایط بسیار سخت و دشوارى را قرار مى دهد.
10. ماجراى مسافرت و ملاقات او با امام خمینى را در کتاب زیر که گزارش مستقیم ماجراست, مطالعه کنید: خاطرات ابوالقاسم خزعلى, تهران, انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامى, 1382. لازم به یادآورى است که از مشهد تنها دو تن از علما به دیدار امام آمدند: شیخ مجتبى قزوینى و سیدهادى میلانى (نک: نهضت امام خمینى, سید حمیدروحانى, دفتر اوّل)
11. در ماده سوم اساسنامه آمده است: (این انجمن به هیچ یک از احزاب سیاسى وابستگى ندارد و هر نوع فعالیت سیاسى و تبلیغ مرامى در داخل آن ممنوع است و صرفاً مرام آن نشر حقایق اسلامى و تبلیغ دستورات الاهى و دعوت به محاسن اخلاق و ترویج فرهنگ و معارف الاهى و مبارزه با خرافاتى است که ساحت مقدس دیانت را آلوده ساخته است(رک: سید حمید روحانى, نهضت امام خمینى, دفتر سوم, ص977)
12. این نکته به ویژه از آن رو عجیب است که تا هنگام تشکیل مجلس خبرگان هیچ یک از مسئولان نظام و تمدن گرایان به اصل ولایت فقیه در قانون اساسى اشاره نکرده بودند(نک: به بخش مربوط به تمدن گرایى اسلامى ـ از همین مقاله).
13. در آخرین لحظات نشر این مقاله, کتابى با عنوان (از مدرسه معارف تا مکتب تفکیک و انجمن حجتیه) قم, انتشارات مؤسسه بوستان کتاب, 1386, ) منتشر شد که محتواى مقدمه آن با توجه به آنچه در متن گفته شد, جاى بررسى و تأمل بیشتر دارد.
14. احمد, صابرى همدانى, الهدایة الى من له الولایة, تقریر ابحاث سید محمدرضا موسوى گلپایگانى, قم, 1383ق.
15. نمونه اى از این ادبیات را در ادامه سخن خواهیم دید.
16. در کتاب زیر پیشینه اى براى این اندیشه در قرن هاى هفتم و هشتم پى جویى کرده است: رسول جعفریان, اندیشه تفاهم مذهبى. البته, مجمع تقریب بین المذاهب در سال هاى اخیر تلاش گسترده اى براى ریشه یابى این گرایش میان علماى شیعه داشته است.
17. صحیفه امام, ج2, ص117.
18. همان, ج20, ص240.
19. این دو مورد , یکى اطلاعیه نه نفره معروف است و دیگرى, تلگراف به سفارت ترکیه. براى اطلاعیه نه نفره علماى حوزه که امام خمینى آن را با زحمت فراوان از افراد امضاء گرفت و نیز نامه فضلاى حوزه قم به سفارت ترکیه, به کتاب زیر مراجعه شود: سیدحمید روحانى, نهضت امام خمینى, دفتر اول.
20. طباطبایى در این مقاله تصریح مى کند که موضوع ولایت را نه از منظر فقهى بلکه از منظر (فلسفه اجتماعى اسلام) بحث مى کند. او در این مقاله و دیگر آثار خود ولایت فقیه را نپذیرفته و حکومت اسلامى در عصر غیبت را به سرپرستى عدول مؤمنین خبره مى داند (نک: مرزبان وحى و خرد, بوستان کتاب, ص 244).
21 . در نشریه حوزه نام هیچ یک از کارگزاران و نویسندگان درج نمى شد, امّا این نشریه در پرتو اندیشه و راهنمایى هاى محمدرضا حکیمى(نویسنده کتاب هویت صنفى روحانیت) و با تلاش کسانى چون محمدعلى مهدوى راد, عبدالرضا ایزدپناه, عباس صالحى و دیگران انتشار مى یافت.
)