توانایی‌‌های سیاسی فلسفة اسلامی

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

چکیده

نوشتار حاضر که به بحث از توانایی‌های فلسفة اسلامی در حوزۀ سیاست می‌پردازد، این پرسش را محور قرار می‌دهد که آیا فلسفۀ اسلامی استعداد و قابلیت ورود به حوزۀ سیاست یا پرداختن به مباحث فلسفۀ سیاسی را دارد؟ در این راستا، ضمن تبیین معنا و مفهوم «فلسفۀ سیاسی اسلامی» و اشاره به جایگاه فلسفه اسلامی در میان دانش‌های اسلامی، نسبت فلسفۀ اسلامی و تاریخ تمدن اسلامی به‌ویژه در ایران، مورد بحث قرار گرفته است.
در ادامه، ضمن اشارۀ اجمالی به تاریخ فلسفۀ سیاسی اسلامی، دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف اندیشمندان معاصر در باب فلسفۀ سیاسی اسلامی و توانایی‌های آن تحت عنوان قائلان به انحطاط، امتناع و توانایی سیاسی فلسفۀ اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است و به اختصار به شرایط، منطق و شیوۀ تولید فلسفۀ سیاسی در عصر حاضر نیم‌نگاهی افکنده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Possibilities of Islamic Philosophy in the Realm of Politics

نویسنده [English]

  • Ahmad Bostāni
چکیده [English]

The present article dealing with possibilities of Islamic philosophy in the domain of politics is to focus on the question whether Islamic philosophy has a capacity and possibility of entering political domain and of dealing with themes of political philosophy.  In this way in addition to explaining concept of Islamic political philosophy and status of Islamic philosophy among the Islamic sciences this article is to discuss the relation of Islamic philosophy with history of Islamic civilization especially in Iran. Then it attempts to have a generic reference to history of Islamic politics and examine various viewpoints and approaches of contemporary thinkers on Islamic political philosophy and its possibilities as those who maintain such different views as political degeneration, impossibility, and possibility of Islamic philosophy and finally it takes a brief glance at  conditions, logic and method of doing political philosophy in modern age.

کلیدواژه‌ها [English]

  • political philosophy
  • Islamic political philosophy
  • degeneration
  • impossibility
  • possibility of Islamic philosophy
1. ‌‌ابراهیمی دینانی، غلامحسین، «معنای سیاست مدن در ملاصدرا»، فلسفه سیاسی در حکمت ملاصدرا، به کوشش محمد خامنه‌‌ای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1386.
2. ــــــــــــ ، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران، طرح نو، 1376.
3. ‌‌‌‌ابن‌سینا،  منطق المشرقیین، بیروت، 1982.
4. ــــــــــــ ، «اقسام العلوم»، تسع رسائل، قاهره، دارالعرب للبستانی، بی‌‌تا
5. ــــــــــــ ، «طبیعیات من عیون الحکمه»، تسع رسائل.
6. ــــــــــــ ، الهیات دانشنامۀ علایی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383.
7. ــــــــــــ ، تسع رسائل.
8. ‌‌ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران، طرح نو، 1378.
9. ــــــــــــ ، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1371.
10. اشتراوس، ‌‌لئو، حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمۀ باقر پرهام، تهران، آگه، 1373.
11. ــــــــــــ ، فلسفۀ سیاسی چیست؟، ترجمۀ فرهنگ رجایی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
12. ‌‌افروغ، عماد، گفتارهای انتقادی، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، 1385.
13. ــــــــــــ ، «انقلاب صدرایی، تبیین انقلاب اسلامی بر اساس حکمت متعالیه»، هفته‌‌نامه پگاه حوزه.
14. ‌‌افلاطون، «قوانین»، ترجمۀ محمدحسن لطفی، دوره آثار افلاطون، جلد چهارم، تهران، خوارزمی، 1378.
15. ‌‌اکبریان، رضا، «مقایسه میان نظر ملاصدرا و فارابی درباره رئیس اول مدینه».
16. امیدی، مهدی، «امکان فلسفه سیاسی اسلامی و نقدهای آن»، پژوهش و حوزه، سال ششم، 1384، شماره اول و دوم.
17. آیت‌‌اللهی، حمیدرضا «ضرورت ارائه اندیشه سیاسی مبتنی بر دیدگاه صدرایی».
18. بدوی،‌‌ عبدالرحمن، افلاطون فی الاسلام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مک‌‌گیل، 1353.
19. بستانی، احمد «تاریخ‌‌نگاری فلسفه سیاسی اسلامی»، پژوهش و حوزه، 1384.
20. ــــــــــــ ، «نقدی بر گزارش ارزیابی تحلیلی انتقادی نظریه زوال اندیشه سیاسی در ایران»، مجله علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 26.
21. ــــــــــــ ، و حقیقت، سیدصادق، «ملاحظاتی دربارۀ کتاب قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام»، مجله نامه مفید، سال هشتم، شماره 32.
22. پانوسی، استفان، تأثیر فرهنگ و جهان‌‌بینی ایرانی بر افلاطون، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1356.
23. ‌‌تقوی، محمدناصر، دوام اندیشه سیاسی در ایران، ارزیابی تحلیلی نظریه زوال اندیشه سیاسی، قم، بوستان کتاب، 1384.
24. جمیلی، رشید، نهضت ترجمه در شرق جهان اسلام در قرن سوم و چهارم هجری، ترجمه صادق آینه‌‌وند، تهران، سمت، 1385.
25. ‌‌جوادی آملی، عبدالله، «حکمت متعالیه سیاست متعالیه دارد»، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، به کوشش شریف لک‌‌زایی، قم، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387.
26. حائری یزدی، مهدی، جستارهای فلسفی، به اهتمام عبدالله نصری، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1384.
27. خامنه‌ای،‌‌ سیدمحمد، «حکمت عملی در حکمت متعالیه»، فلسفه سیاسی در حکمت ملاصدرا.
28. خاتمی، سیدمحمد، آیین و اندیشه در دام خودکامگی، تهران، طرح نو، 1378.
29. ‌‌داود فیرحی، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی، 1387.
30. داوری اردکانی، رضا، «رئیس اول مدینه در نظر ملاصدرا»، فلسفۀ تطبیقی، تهران، نشر ساقی، 1383.
31. ــــــــــــ ،  فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران، نشر ساقی، 1382.
32. ــــــــــــ ، مقام فلسفه در تاریخ دورۀ اسلامی ایران، تهران، هفته‌نامه نهضت زنان مسلمان، بی‌تا.
33. ‌‌دوستدار، آرامش  امتناع تفکر در فرهنگ دینی، پاریس، نشر خاوران، 2001.
34. ــــــــــــ ، درخشش‌‌های تیره، پاریس، نشر خاوران، 1999.
35. رضوانی، محسن، لئو اشتراوس و فلسفۀ سیاسی اسلامی، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی;، 1384.
36. ــــــــــــ ، «مفهوم فلسفۀ سیاسی اسلامی»، پژوهش و حوزه، سال ششم، 1384، شماره اول و دوم.
37. ‌‌شکوری، ابوالفضل،  فلسفۀ سیاسی ابن‌سینا، تهران، انتشارات عقل سرخ، 1384.
38. ‌‌صدرا، علیرضا، گرایش فلسفی - سیاسی، تهران، نشر میزان، 1386.
39. ضیائی، حسین «سهروردی»، تاریخ فلسفۀ اسلامی، به کوشش حسین نصر و الیور لیمن، تهران، انتشارات حکمت، 1383.
40. طباطبایی، ‌‌سید جواد، جدال قدیم و جدید، تهران، نگاه معاصر، 1382.
41. ــــــــــــ ، زوال اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران، کویر، 1383.
42. ــــــــــــ ، ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران، طرح نو، 1379.
43. طوسی، ‌‌خواجه نصیرالدین، اخلاق ناصری، به کوشش مجتبی مینوی، تهران، خوارزمی.
44. عامری، ابوالحسن، الأعلام بمناقب الاسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1367.
45. الفارابی، ابونصر، التنبیه علی سبیل السعادة، حققه جعفر آل یاسین، تهران، افست انتشارات حکمت، 1371.
46. فشاهی، محمدرضا، ارسطوی بغداد، تهران، نشر کاروان، 1380.
47. ‌‌کاسیرر، ارنست،  اسطوره دولت، ترجمۀ یدالله موقن، تهران، هرمس، 1377.
48. ‌‌کربن، هانری،  تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران، کویر، 1373.
49. کرمر، جوئل، فلسفه در عصر رنسانس اسلامی، ترجمۀ سعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1379.
50. گادامر، ‌‌هانس گئورگ، آغاز فلسفه، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، تهران، هرمس، 1383.
51. گوتاس، دیمیتری، تفکر یونانی، فرهنگ عربی، ترجمۀ سعید حنایی کاشانی، تهران، نشر دانشگاهی، 1381.
52. لک‌‌زایی، شریف، «بسط فلسفۀ سیاسی متعالیه»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال دوازدهم، شماره 3، 1387.
53. مجتبایی، فتح‌الله، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران، انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان، 1352.
54. والبریج، جان، قطب‌الدین شیرازی و علم‌الانوار در فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ جواد قاسمی، تهران، انتشارات آستان قدس رضوی، 1375.
55. یوسفی‌راد، مرتضی، (به اهتمام)، امکان فلسفۀ سیاسی اسلام، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386.
56. Bourgeois, Bernard, La pensée politique de Hegel, Paris, Presses Universitaire de France, 1969.
57. Butterworth, Charles, (ed.), Political Aspects of Islamic Philosophy, Princeton, Princeton University Press, 1991.
58. Gutas, Dimitri, “The Study of Arabic Philosophy in the Twentieth Century”, British Journal of Middle Eastern Studies, 29, 2002.
59. Rosenthal, Erwin, Political Thought in Medieval Islam, Cambridge University Press, 1962.
60. Arendt, Hannah, La crise de la culture, Paris, Gallimard, 1972.
61. Daiber, Hans, “Political Philosophy”, in: S.H.Nasr (ed.), History of Islamic Philosophy, vol 4.
62. Corbin, Henry, En islam iranien, tome IV, Paris, Gallimard, 1971.
63. Galston, Miriam, Politics and Excellence, Princeton, Princeton University Press, 1990.
64. Mahdi, Muhsin, with M.W. Wartofsky in the Editors’ Note in The Philosophical Forum, 4 (1973).
65. _______, " Alfarabi ", History of Political  Philosophy
66. _______, The Political Orientation of Isla‌‌mic Philosophy, Occasional Papers Series, Washington, DC: Center  for Contemporary Arab Studies, Georgetown University, 1982.
67. Plato, Republic.
68. Leo, Strauss, Persecution an the Art of Writing, Chicago, The University of Chicago Press, 1988.
69. _______, Philosophy and Law, New York, State University of New York Press, 1995.
70. _______, What is Political Philosophy?, University of Chicago Press, 1988.
71. _______, Plato”, History of Political Philosophy, Chicago, The University of Chicago Press, 1987.
72. De, Boer, T.J., The History of Philosophy in Islam, New York, Dover, 1967.