بنیان استوار فطرت نقدى بر مقاله‏ «معقولیت اعتقادات دینى‏»

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

این نوشته، نقدى است‏بر مقاله «معقولیت اعتقادات دینى‏»، منتشر شده در مجله نقدونظر شماره‏هاى سوم و چهارم، تابستان و پاییز 1374، به قلم آقاى احمد نراقى.
نویسنده محترم در آن مقاله مدعى شده بود تقریرى جدید از نظریه فطرت ارائه کرده است. در این مقاله عمدتا به دنبال دو امریم: یکى اینکه نشان دهیم معقول بودن اعتقاد دینى به معناى فطرى بودن آن نیست و فطرى بودن، معناى دیگرى دارد; دیگر اینکه معقول بودن، اعم از خطا بودن و صحیح بودن، دانسته شده (1) و این مساله که اعتقادات دینى معقول است، به هیچ رو افتخارآمیز جلوه نمى‏کند و نشانه حقانیت آنها نیست.

عنوان مقاله [English]

بنیان استوار فطرت نقدى بر مقاله‏ «معقولیت اعتقادات دینى‏»

نویسنده [English]

  • Mohammad Akhavan
چکیده [English]

این نوشته، نقدى است‏بر مقاله «معقولیت اعتقادات دینى‏»، منتشر شده در مجله نقدونظر شماره‏هاى سوم و چهارم، تابستان و پاییز 1374، به قلم آقاى احمد نراقى.
نویسنده محترم در آن مقاله مدعى شده بود تقریرى جدید از نظریه فطرت ارائه کرده است. در این مقاله عمدتا به دنبال دو امریم: یکى اینکه نشان دهیم معقول بودن اعتقاد دینى به معناى فطرى بودن آن نیست و فطرى بودن، معناى دیگرى دارد; دیگر اینکه معقول بودن، اعم از خطا بودن و صحیح بودن، دانسته شده (1) و این مساله که اعتقادات دینى معقول است، به هیچ رو افتخارآمیز جلوه نمى‏کند و نشانه حقانیت آنها نیست.

1. عبدالکریم سروش، فربه‏تر از ایدئولوژى، ص‏174و175، چاپ اول: تهران، نشر صراط،72.
2. لسان العرب، ج‏10، ص‏286، ماده فطر،بتنظیم و تعلیق على شیرى، بیروت، دار احیاء التراث العربى; نهایة ابن اثیر، ج‏3، ص‏457، ماده فطر، قم، نشر مطبوعاتى اسماعیلیان; مفردات راغب اصفهانى، ص‏382، ماده فطر، تهران، مکتبة المرتضویه.
3. آیه 144 و79 انعام; 56 انبیاء; 101یوسف; 10ابراهیم; 1فاطر; 46زمر و 11شورى.
4. آیه 51 اسراء; 72 طه; 51هود و 22یس.
5. آیه 30 روم.
6. ر.ک: شرح منظومه سبزوارى(ره)، بخش حکمت، ص‏39، مبحث معقول ثانى; ایضا شرح مبسوط منظومه ج‏2، ص‏60 و بعد، اثر استاد شهید مرتضى مطهرى (ره)، انتشارات حکمت، چاپ اول: تهران، 1406 قمرى; آموزش فلسفه، ج‏1، ص‏174 و بعد، اثر استاد محمدتقى مصباح یزدى دام ظله، سازمان تبلیغات اسلامى، چاپ سوم: تهران، 1368.
7. در مورد نسبت‌هاى چهارگانه منطقى ر.ک: منطق مظفر، ج‏1، ص‏76، تهران، انتشارات معارف اسلامیه، بى‏تا.
8. استاد شهید مرتضى مطهرى، فطرت، ص‏47، چاپ اول: تهران، انتشارات صدرا، 1369.
9. ر.ک: منطق مظفر، ج‏3، ص‏322.
10. سوره نحل، آیه 78.
11. محمدحسین طباطبایى، نهایة‏الحکمه، ص‏232، مبحث عقل و عاقل و معقول; همچنین ر.ک: استاد مطهرى، شناخت، ص‏43، چاپ اول: تهران، نشر صدرا، 1367.
12. مطهرى، مرتضى، شناخت، ص‏203 و بعد.
12. محمدتقى مصباح یزدى، آموزش فلسفه، ج‏1، ص‏178، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، سال‏68.
14. شرح منظومه سبزوارى، بخش حکمت، ص‏13; نهایة‏الحکمه علامه طباطبایى، ص‏9.
15. میر شمس‏الدین ادیب سلطانى، رساله وین، ص‏110 و بعد، تهران، مرکز ایرانى مطالعه فرهنگ‌ها، سال 1359.
16. محمد تقى مصباح یزدى، آموزش فلسفه، ج‏1، ص‏179 و بعد; مرتضى مطهرى، نقدى بر مارکسیسم، ص‏207، چاپ اول: نشر صدرا، سال 1363.
17. سوره روم، آیه‏30.
18. مجله کیان، شماره‏12، ص‏36، مقاله «مطهرى و نظریه فطرت‏»، خردادماه 1372.
19. همان، ص‏33.
20. صدرالدین محمد شیرازى، المشاعر، ص‏68، چاپ دوم: کتابخانه طهورى، 1363; اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج‏5، ص‏81، پاورقى مرحوم استاد شهید مرتضى مطهرى، انتشارات صدرا، بى‏تا.
21. منطق مظفر، ج‏1، ص‏58.
22. همان، ص‏25-21.
23. ایمانوئل کانت، سنجش خرد ناب، ص‏73، ترجمه دکتر میرشمس‏الدین ادیب سلطانى. درباره آگاهیهاى مقدم بر تجربه ر.ک: مساله شناخت، ص‏207 و بعد ازاستاد شهید مطهرى.
24. مرتضى مطهرى، مساله شناخت، ص‏84 و بعد..
25. همان، فصل پنجم کتاب، زیر عنوان مکانیسم تعمیم شناخت‏حسى، ص‏113 و بعد; منطق مظفر، ص‏295.
26. همان، ص‏122.
27. ه.ج. بلاکهام، شش متفکر اگزیستانسیالیست، ص‏3 و بعد، فصل مربوط به سورن کى‏یرکه گور، ترجمه محسن حکیمى، چاپ اول: تهران، نشر مرکز، سال 1368.