نقد و بررسی مسئله «رنج» در نظریه معنویت و عقلانیت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی/پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

نظریه پیوند میان عقلانیت و معنویت  با هدف کاهش رنج و آلام بشری ارائه شده است با این اعتقاد که دین سنتی دیگر توان برآوردن این هدف را ندارد و معنویت در عصر جدید، جانشین دین می‌شود؛ چون با عقلانیت همراه است و تنها معنویت عقلانی می‌تواند از رنج انسان‌ها بکاهد، ولی به‌ نظر می‌رسد نظریه عقلانیت و معنویت در برآوردن این هدف با اشکال‌های متعددی مواجه است. در این نظریه، ماهیت «رنج» به‌خوبی تبیین نمی‌شود و ناتمام است؛ همچنین نظریه‌پرداز برای کاهش آلام بشری، پنج مرحله و گام را ضروری دانسته است، اما نظریه معنویت نتوانسته به‌درستی آن گام‌ها را طی کند و جامعیتی نسبت به همه انواع رنج‌های بشری ندارد. این نظریه در معناداری و توجیه رنج‌های مورد هدف نیز اشکال‌های جدی دارد؛ همچنین اینکه این نظریه چگونه و از چه راهی می‌تواند این هدف را برآورده سازد، نا‌مشخص رها شده است و مهم‌تر اینکه مبنای ناواقع‌گرایانه این نظریه، قابلیت برآوردن هدف (کاهش آلام بشری) را نداشته، امکان آن را فراهم نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examination of the Problem of “Suffering” in the Theory of Spirituality and Rationality

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mohammad Akbarian 1
  • Mohammed Soori 2
1 Assistant professor of Islamic Sciences and Culture Academy
2 Academy of the Islamic Sciences and Culture
چکیده [English]

The main aim of the theory of spirituality-rationality connection is the “reduction of human sufferings and pains”. The theorist replaces religion by spirituality because he believes that today it is only spirituality that can bring peace and reduce human sufferings, and thus, it should replace the traditional religion. However, there are problems faced by the theory of rationality and spirituality on its way to achieve such a goal. In this theory, the nature of “suffering” is not clearly delineated and seems to be incomplete. The theorist requires 5 stages for the reduction of human sufferings, but his theory cannot adequately go through these 5 stages, and it does not cover all types of human sufferings. There are serious problems regarding the meaning and justification of the sufferings in question: it remains unspecified how, and in what way, the theory can realize the goal. And more importantly, the non-realistic foundation of the theory fails to make it possible for human sufferings to be reduced.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suffering
  • peace
  • Spirituality
  • Religion
  • instrumental rationality
  • secularism

مراجع

1. بابایی، حبیب الله (1388)، «کارکرهای رهایی‌بخش یاد رنج متعالی»، نقد و نظر، ش 54.
2. ـــــــــــــــ (1393)، رنج عرفانی و شور اجتماعی، تهران: شرکت انتشاراتی علمی ـ فرهنگی.
3. پلانتینجا، آلوین (1376)، فلسفه دین: خدا، اختیار و شرّ، ‌ترجمه محمدسعیدی‌مهر، قم: مؤسسه طه.
4. صائمی، امیر (1394)، «کدام لاله در رهگذار باد است؟» نقد کتاب، ش2.
5. مستملی بخاری‏، اسماعیل (1363)، شرح التعرف لمذهب التصوف‏، محقق و مصحح: محمد روشن، تهران: اساطیر.
6. مجلسی، محمد‌باقر (1403ق)‏، بحار الأنوار، لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
7. ملکیان، مصطفی (1381الف)، راهی به رهایی، تهران: نگاه معاصر، چاپ دوم.
8. ـــــــــــــــ (1381ب)، «رنج، آرامش و ایمان»، آبان، ش ۱۳۹.
9. ـــــــــــــــ (1381ج)، «معنویت، گوهر ادیان»، در: عبدالکریم سروش و دیگران، سنت و سکولاریسم، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
10. ـــــــــــــــ (1381د)، «پرسش‌هایی پیرامون معنویت»، در: عبدالکریم سروش و دیگران، سنت و سکولاریسم، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
11. ـــــــــــــــ (1387الف)، «درد و رنج‌های بشری در نگاه مولوی و سورن کرکگور»، در: مصطفی گرجی و دیگران، هرکه را دردست او بردست بو، تهران: جهاد دانشگاهی.
12. ـــــــــــــــ (۱۳۸۷ب)، «سنت، تجدد، پسا تجدد»، نشریه آیین، ش 7.
13. ـــــــــــــــ (1385الف)، مشتاقی و مهجوری، تهران: نگاه معاصر.
14. ـــــــــــــــ (1385ب)، «سازگاری معنویت و مدرنیته»، روزنامه شرق، ش 835.
15. ـــــــــــــــ (1391)، دین، معنویت و روشنفکری دینی، تهران: پایان، چاپ سوم.
16. ـــــــــــــــ (1383الف)، نشانه‌های انسان معنوی، ویژه‌نامۀ روزنامه ایران، ش 2962.
17. ـــــــــــــــ (1383ب)، «درد از کجا؟ رنج از کجا؟» هفت آسمان، ش 24.
18. ـــــــــــــــ (1389)، «در جستجوی عقلانیت و معنویت»، ماهنامه مهر، ش 3.
19. ـــــــــــــــ (1393)، «مصاحبه معنویت و عقلانیت»، اطلاعات حکمت و معرفت، سال نهم، ش 2.
20. ـــــــــــــــ (1392)، «گفت‌و‌گو با روشنفکران، دیدار، (ملکیان پنجم)»، مهرنامه، ش 32.
21. ـــــــــــــــ (1395)، در رهگذار باد و نگهبان لاله، تهران، نگاه معاصر، چاپ دوم.
22. هجویری‏، ابو الحسن علی (1375)، کشف المحجوب‏، محقق و مصحح: ژوکوفسکی، والنتین آلکسی یریچ‏، تهران: طهوری.
23. همیلتون، ملکم (1377)، جامعه‌شناسی دین،‌ ترجمه محسن ثلاثی، تهران: مؤسسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
24. Silver, Mitchell (2006), A Plausible God: Secular Reflections on Liberal Jewish Theology, New York: Fordham University Press.
25. Narasu, p. Lakshmi (1993), The Essence of Buddhism, New Delhi: Madras.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار