سکولاریزاسیون معنویت؛ تهدیدی فرهنگی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

معنویت در حوزه ادیان سنتی، به دلیل پیوستگی و تعامل بسیار با دین‌داری، به یک مفهوم مستقل و دارای ویژگی‌ها، پیامدها، آسیب‌شناسی و خاستگاه مخصوص به خود تبدیل نشده است، اما امروزه بر اثر فرایند سکولاریزاسیون و کاسته‌شدن جایگاه دین، به معنویت سکولار توجه بسیاری می‌شود. بخشی از این توجه، مرهون تأثیرگذاری فوق ‌العاده معنویت بر فرد و جامعه و حوزه‌های کار، تعلیم و ‌تربیت و سلامت است. در چنین شرایطی، بر ماست که مفهوم معنویت را در حوزه دین اسلام مورد بازاندیشی و بازتعریف قرار دهیم و تمایزهای معنویت اصیل اسلامی ‌را با معنویت سکولار آشکار سازیم، زیرا رشد معنویت سکولار لطمه‌های جبران‌ناپذیری بر هویت ملی و انقلابی ما وارد می‌سازد. آن‌چنان که در این مقاله نشان داده‌ایم «معنویت اسلامی» را می‌توان تلاش برای زیستن معنادار (یعنی داشتن هدفی فراتر از اهداف جزئی در زندگی و دسترسی به منبع ارزش) در پرتو هدف حقیقی و منبع ارزش حقیقی (و نه هدف و منبع جعلی)، یعنی تقرب الی‌الله دانست. وجوه تشابه میان معنویت اسلامی ‌و معنویت سکولار را می‌توان از جمله چنین برشمرد: باطن‌گرایی، نفی مادی‌گرایی، تأثیرات عمیق بر افراد و جوامع... .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Secularization of Spirituality; a Cultural Threat

نویسنده [English]

  • Behzad Hamidieh
Assistant professor, University of Tehran
چکیده [English]

Within traditional religions, spirituality did not turn into an independent notion with its own features, consequences, pathologies, and origins, because of its close connection with religiosity. However, secular spirituality has been widely recognized today because of secularization and the fading of religion. Part of this recognition is indebted to the remarkable impact of spirituality on individuals, the society, and the domains of work, education, and health. In such circumstances, we need to rethink and redefine the notion of spirituality in Islam and clarify the distinctions between the authentic Islamic spirituality and secular spirituality, since the growth of secular spirituality would irreparably damage our national and revolutionary identity. As I have shown in this paper, “Islamic spirituality” can be considered as an attempt to have a meaningful life (that is, having a goal beyond mundane goals of the ordinary life and access to the source of value) in light of the real goal and the real source of value (rather than fake ones), that is, proximity to God. Similarities between Islamic spirituality and the secular one include the respect for the inner, the rejection of materialism, and deep impacts on individuals and the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic spirituality
  • secular spirituality
  • superficial religiosity
  • mature religiosity
  • secularization

مراجع

1. بحر العلوم (طباطبایی نجفی)، سیدمهدی (1360)، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، با مقدمه و شرح محمدحسین حسینی طهرانی، تهران: انتشارات حکمت.
2. بیات، محمدرضا (1390)، دین و معنای زندگی در فلسفه تحلیلی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
3. خامنه‌ای، سیدعلی (1391)، معنویت و انقلاب اسلامی، تهران: موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت.
4. رستگار، عباس‌علی (1389)، معنویت در سازمان با رویکرد روان‌شناختی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
5. Allport, Gordon W. (1950), The Individual and His Religion, New York: The Macmillan Company.
6. __________ (1966), “The Religious Context of Prejudice,” in: Journal for the Scientific Study of Religion, 5.
7. Cousins, Ewert (1992), Christ of the 21st Century, Element Books.
8. Dalai Lama (1999), Ethics for the New Millennium, Riverhead Books.
9. Elkins, David N. (1998), Beyond Religion: a Personal Program for Building a Spiritual Life Outside the Walls of Traditional Religion, Wheaton, IL: Quest Books.
10. Elkins, David N. (1999), Spirituality: It's What's Missing in Mental Health, in: Psychology Today, No. 32 (5).
11. Flanagan, Kieran (2007), “Introduction,” in: A Sociology of Spirituality, Kieran Flanagan & Peter C. Jupp (eds.), Ashgate.
12. Gorsuch, R. L. and W. R. Miller, (1999), “Assessing spirituality,” In: Integrating spirituality into treatment, W. R. Miller (ed.), Washington, DC: American Psychological Association.
13. Gross, Zehavit (2006), “Spirituality, Contemporary Approaches to Defining,” in: Encyclopedia of Religious and Spiritual Development, Elizabeth M. Dowling, W. George Scarlett (eds.), London: Sage Publications.
14. Heelas, Paul (1996), The New Age Movement: The Celebration of the Self and the Sacralization of Modernity, New York: Blackwell.
15. Heelas, Paul (2008), Spiritualities of Life: New Age Romanticism and Consumptive Capitalism, New York: Blackwell.
16. Houtman, Dick & Stef Aupers (2007), “The Spiritual Turn and the Decline of Tradition: the Spread of Post-Christian Spirituality in 14 Western Countries, 1981-2000,” in: Journal for the Scientific Study of Religion, No. 46 (3).
17. Nelson, James M (2009), Psychology, Religion and Spirituality, New York: Springer.
18. Rambachan, Anatanand (1994), The Limits of Scripture: Vivekananda's Reinterpretation of the Vedas, University of Hawaii Press.
19. Saucier, Gerard and Katarzyna Skrzypinska (2006), “Spiritual But Not Religious? Evidence for two Independent Dispositions,” in: Journal Of Personality, No. 74 (5).
20. Seybold, K. S., and P. C. Hill (2001), “The Role of Religion and Spirituality in Mental and Physical Health,” in: Current Directions in Psychological Science, No. 10.
21. Sharf, Robert H (2000), “The Rhetoric of Experience and the Study of Religion,” in: Journal of Consciousness Studies, No. 7.
22. Sheldrake, Philip (2007), A Brief History of Spirituality, New York: Wiley-Blackwell.
23. Smith, Christian (2005), Soul Searching: the Religious and Spiritual Lives of American Teenagers, Oxford: Oxford University Press.
24. Snyder, charles r. and shane j. lopez (2006), Positive Psychology: the Scientific and Practical Explorations of Human Strengths, Sage Publications.
25. Waaijman, Kees (2002), Spirituality: Forms, Foundations, Methods, Peeters Publishers.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار