در جهانى که به سبب تنازع و ستیزه در همه سطوح، از سطوح معنوى و فکرى گرفته تا سطوح مادى، از هم گسیخته است، آنان که در جستجوى آفرینش صلح و هماهنگىاند، غالبا به کار جستجوى توافق میان معنویت و علم گراییدهاند. چشمانداز معاصر، در واقع آکنده از چنین تلاشهایى است که بسیارى از آنها، گرچه مبتنى بر بهترین نیات هستند، در جهان امروز فقط به آشفتگى بیشتر مدد مىرسانند. بسیارى از چنین تلاشهایى آرزوهاى ناشى از احساسات را به جاى واقعیت مىنشانند و تعاریف و مواضع مبهم را جایگزین وضوح و دقتى مىکنند که به تنهایى مىتوانند پراکندهکننده تیرگى جهلى باشند که بینایى بشریت امروز را تیره و تار کرده است; بشریتى که بر جادهاى سفر مىکند که هرچه بیشتر، در نتیجه فقدان عظیم تشخیص نقادانه در ارتباط بین معرفتى که ناشى از حواس است و نتایج آن و حکمتى که از وحى، تعقل یا اشراق سرچشمه گرفته است، پرمخاطره مىشود: «هماهنگى» میان علم و معنویتشاخص بخش اعظم ذهنیتبه اصطلاح «عصر جدید» در غرب و نیز بسیارى از شرقیان غربزدهاى است که بدون اینکه از مفاهیم مورد بحث و انواع معرفت و آگاهىاى که در محدوده همان چیزى که باید هماهنگ و متحد شود دستاندرکارند تعریف روشنى داشته باشند، سخن مىگویند و خود همین هماهنگى یکى از ریشههاى اختلاف و ناسازگارى در جهانى است که در آن تشخیص عقلانى، که همواره وجه مشخصه همه سنن مابعدطبیعى، بویژه سنن هندى بوده است، به سهولت هرچه تمامتر، قربانى توافقهاى مبهم و تفرقهافکنى شده است که مادام که ریسمان به جاى مار گرفته مىشود، جز به اختلاف نمىانجامد.
* ماخذ: Sophia, Vil.1, No.2, Winter 1995, pp.23-40 این مقاله توسط استاد مصطفى ملکیان با متن اصلى مقابله شده است. 1. buddhi ،در زبان سانسکریت، به معناى عقل. 2. Sankara ،حکیم هندى (820-788). 3. Eckhart ،عالم الهیات و عارف آلمانى (؟1260-؟1327). 4. Rumi ،مولانا جلالالدین محمد بلخى، عارف شهیر مسلمان (672-604). 5. Honen از معلمان روحانى ژاپنى و بنیانگذار مکتب عرفانى جودو. 6. Milarepa ،قدیس و شاعر آیین بودایى تبتى (1143-1040). 7. Chuang-Tzu ،فیلسوف دائویى چینى (286-369ق.م.). 8. Shamanism ،یکى از ادیان شرقى که به ارواح نیک و بدى قائل است که فقط شمنان مىتوانند بر آنها تاثیر گذارند. 9. Atman ،در آیین هندو، نفس کلى که منشا همه نفوس جزئى است. 10. maya ،در آیین هندو، عالم حسى که، در واقع، موهوم است. 11. samsara ،چرخه همیشگىاى که نفس دائما در آن از نو زاده مىشود. 12. nirvana ،در آیین بودا، روح اعلى. 13. اسناد دروغین، (false attribution) در دین بودا، به معناى اسناد وجود به امرى که، در واقع، معدوم و بىبهره از وجود است. 14. subjectivism ،نظریهاى دال بر اینکه خاستگاه و اعتبار علم در حالات ذهنى شخص عالم است. 15. logos ،کلمة الله یا واقعیت نهایى. 16. Purusa ،در آیین هندو، انسان ازلى و ابدى. 17. کیومرث در ایران باستان، نخستین انسان. 18. تخممرغ کیهانى در آیین هندو، اصل الاصول و مبدءالمبادى. 19. Teilhardde Chardin ،پارینهشناس، زمینشناس، و فیلسوف فرانسوى (1955-1881). 20. Ramanuja ،حکیم هندى (137-10171). 21. ST. Theresa ،بانوى عارف اسپانیایى (1582-1515). 22. Nagarjuna ،حکیم بودایى قرن دوم میلادى. 23. Ibn Arabi ،محىالدین ابن عربى، عارف مشهور مسلمان. 24. Siva ،از خدایان آیین هندو. 25. یینیانگ در آیین دائو، دو انرژى مخالف یکدیگر که علت پیدایش جهان هستىاند. 26. Sophia در زبان یونانى، به معناى حکمت. 27. Tao در آیین دائو، مبدا اول که جامع همه چیز است و همه ظواهر از آن نشات مىپذیرند. 28. dharma در آیین هندو، اساس اخلاق انسانى. 29. Boddhisattva در آیین بودا، کسى که از طریق اعمال منظم فضایل در پى روشن شدگى است.
)