معنویت و علم؛ همگرایى یا واگرایى؟

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

در جهانى که به سبب تنازع و ستیزه در همه سطوح، از سطوح معنوى و فکرى گرفته تا سطوح مادى، از هم گسیخته است، آنان که در جستجوى آفرینش صلح و هماهنگى‏اند، غالبا به کار جستجوى توافق میان معنویت و علم گراییده‏اند. چشم‏انداز معاصر، در واقع آکنده از چنین تلاشهایى است که بسیارى از آنها، گرچه مبتنى بر بهترین نیات هستند، در جهان امروز فقط به آشفتگى بیشتر مدد مى‏رسانند. بسیارى از چنین تلاشهایى آرزوهاى ناشى از احساسات را به جاى واقعیت مى‏نشانند و تعاریف و مواضع مبهم را جایگزین وضوح و دقتى مى‏کنند که به تنهایى مى‏توانند پراکنده‏کننده تیرگى جهلى باشند که بینایى بشریت امروز را تیره و تار کرده است; بشریتى که بر جاده‏اى سفر مى‏کند که هرچه بیشتر، در نتیجه فقدان عظیم تشخیص نقادانه در ارتباط بین معرفتى که ناشى از حواس است و نتایج آن و حکمتى که از وحى، تعقل یا اشراق سرچشمه گرفته است، پرمخاطره مى‏شود: «هماهنگى‏» میان علم و معنویت‏شاخص بخش اعظم ذهنیت‏به اصطلاح «عصر جدید» در غرب و نیز بسیارى از شرقیان غربزده‏اى است که بدون اینکه از مفاهیم مورد بحث و انواع معرفت و آگاهى‏اى که در محدوده همان چیزى که باید هماهنگ و متحد شود دست‏اندرکارند تعریف روشنى داشته باشند، سخن مى‏گویند و خود همین هماهنگى یکى از ریشه‏هاى اختلاف و ناسازگارى در جهانى است که در آن تشخیص عقلانى، که همواره وجه مشخصه همه سنن مابعدطبیعى، بویژه سنن هندى بوده است، به سهولت هرچه تمام‏تر، قربانى توافقهاى مبهم و تفرقه‏افکنى شده است که مادام که ریسمان به جاى مار گرفته مى‏شود، جز به اختلاف نمى‏انجامد.


عنوان مقاله [English]

معنویت و علم؛ همگرایى یا واگرایى؟

نویسنده [English]

  • Seyyed Hosein Nasr
پى‏نوشتها:
* ماخذ: Sophia, Vil.1, No.2, Winter 1995, pp.23-40
این مقاله توسط استاد مصطفى ملکیان با متن اصلى مقابله شده است.
1. buddhi ،در زبان سانسکریت، به معناى عقل.
2. Sankara ،حکیم هندى (820-788).
3. Eckhart ،عالم الهیات و عارف آلمانى (؟1260-؟1327).
4. Rumi ،مولانا جلال‏الدین محمد بلخى، عارف شهیر مسلمان (672-604).
5. Honen از معلمان روحانى ژاپنى و بنیانگذار مکتب عرفانى جودو.
6. Milarepa ،قدیس و شاعر آیین بودایى تبتى (1143-1040).
7. Chuang-Tzu ،فیلسوف دائویى چینى (286-369ق.م.).
8. Shamanism ،یکى از ادیان شرقى که به ارواح نیک و بدى قائل است که فقط شمنان مى‏توانند بر آنها تاثیر گذارند.
9. Atman ،در آیین هندو، نفس کلى که منشا همه نفوس جزئى است.
10. maya ،در آیین هندو، عالم حسى که، در واقع، موهوم است.
11. samsara ،چرخه همیشگى‏اى که نفس دائما در آن از نو زاده مى‏شود.
12. nirvana ،در آیین بودا، روح اعلى.
13. اسناد دروغین، (false attribution) در دین بودا، به معناى اسناد وجود به امرى که، در واقع، معدوم و بى‏بهره از وجود است.
14. subjectivism ،نظریه‏اى دال بر این‏که خاستگاه و اعتبار علم در حالات ذهنى شخص عالم است.
15. logos ،کلمة الله یا واقعیت نهایى.
16. Purusa ،در آیین هندو، انسان ازلى و ابدى.
17. کیومرث در ایران باستان، نخستین انسان.
18. تخم‏مرغ کیهانى در آیین هندو، اصل الاصول و مبدءالمبادى.
19. Teilhardde Chardin ،پارینه‏شناس، زمین‏شناس، و فیلسوف فرانسوى (1955-1881).
20. Ramanuja ،حکیم هندى (137-10171).
21. ST. Theresa ،بانوى عارف اسپانیایى (1582-1515).
22. Nagarjuna ،حکیم بودایى قرن دوم میلادى.
23. Ibn Arabi ،محى‏الدین ابن عربى، عارف مشهور مسلمان.
24. Siva ،از خدایان آیین هندو.
25. یین‏یانگ در آیین دائو، دو انرژى مخالف یکدیگر که علت پیدایش جهان هستى‏اند.
26. Sophia در زبان یونانى، به معناى حکمت.
27. Tao در آیین دائو، مبدا اول که جامع همه چیز است و همه ظواهر از آن نشات مى‏پذیرند.
28. dharma در آیین هندو، اساس اخلاق انسانى.
29. Boddhisattva در آیین بودا، کسى که از طریق اعمال منظم فضایل در پى روشن شدگى است.