تجربه دینى یا بصیرت دینى؟

معین زاده, مهدی

تجربه دینى یا بصیرت دینى؟

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

مهدی معین زاده

چکیده

اشاره
مقاله اى که پیش رو دارید, از دو بخش تشکیل یافته است. در بخش اول کوشیده ام تمایزى بین آنچه ستجربه دینیز نامیده مى شود و آنچه مى توان آن را سبصیرت یا انتباه دینیز نامید, افکنم. جهت وضوح بخشیدن به این تمایز, به مقایسه اى بین سسنت تجربه دینیز از یک سو و بصیرتهاى دینى فیلسوفان وجودى (Existansialists) از سوى دیگر, دست یازیده ام. بسیارى از فیلسوفان وجودى اى که ذکرى از آنان در ضمن مقاله مى رود, متأله و حتى اندیشمند دینى به معناى دقیق کلمه نیستند; چنانکه از مبرّزترین متأله دلداده به فلسفه وجودى ـ رودلف بولتمان ـ نیز که الهیاتش را بر مبانى فلسفه هیدگر بنا کرد, ذکرى در مقاله به میان نمى آید. توان گفت که تفکر پاره اى از اندیشمندان حوزه فلسفه وجودى ـ با آن که تاریخ اندیشه به هیچ روى, آنان را متأله محسوب نمى دارد ـ از هم آغاز صبغه اى به شدت دینى دارد. فلسفه وجودى بیش از هر نحله فلسفى دیگر که تاکنون پاى به عرصه وجود گذاشته است, عجین با دیانت است و با آن, نظربازیهاى نهان و آشکار دارد. برآغازیدن فلسفه از هستى, تأکید بر جنبه شخصى حقیقت, شورش علیه مطلق انگاشتن عقل1 و سرانجام, پرداختن جدى به مسائلى چون تعهد, تکلیف, آزادى, ایمان, وفا و… آن را در رابطه اى تنگاتنگ با دین قرار داده است. هیچ فیلسوف وجودى را نمى توان یافت که بى تفاوت از کنار دین گذشته باشد; آنان یا سخت مؤمن بوده اند یا به شدت ملحد. حتى در ملحدان مهیب این نحله فکرى ـ کسانى چون نیچه و سارتر ـ تعلق خاطرى جاندار و تپنده به مسائل دین مى توان سراغ کرد که شاید از الهیات پر تکلف قرون وسطى و نیز الهیات مرعوبِ عقل روشنگرى, مؤمنانه تر باشد. به گفته جان مک کوارى, (سارتر واقعاً به ما نشان مى دهد که انتخاب چیست و احتمالاً حتى نگرش بدبینانه او به هستى بیش از خوش بینى تعارف آمیز, به مسیحیت نزدیکتر است).2

عنوان مقاله [English]