خدا به عنوان امر مطلق

نوع مقاله : تخصصی

نویسنده

چکیده

درباره (خدا) و (امر مطلق)
این که خدا و امر مطلق چه نسبتى با یک دیگر دارند, بستگى به چگونگى تعریف و تصور خدا و امر مطلق دارد. از این رو, نخست باید روشن شود که بحث بر چه تعریف و تصورى از این دو مبتنى است. در این مقاله, مراد از خدا, خداى ادیان ابراهیمى است و به ویژه درباره تصور مسیحیان و مسلمانان از خدا سخن گفته مى شود. این توضیح از این جهت ضرورى است که بحث درباره نسبت خدا و امر مطلق براى مثال, براساس تصورات بودایى یا هندو از خداوند صورت دیگرى پیدا مى کند ( ر.ک:Encyclopedia of Religion and Ethics, v.1, pp.41-4; Routledge Encyclopedia of Philosophy, v.4, pp.101-105). مقصود از مطلق نیز امرى است که عملاً و عقلاً به امر دیگر بستگى ندارد و علت وجودیش, خودش است; در معناى خاص تر, امر نامشروط یا وراى همه شروط که محض و بسیط است و حقیقت غایى, کامل و نامحدود عالم تلقى مى شود (Lalande, pp. 5-6; Encyclopedia of Philosophy, v.1, p.6).البته این صرفاً یکى از معانى مطلق است, براى توضیحات بیشتر درباره معانى مطلق, علاوه بر دو منبع مذکور ر.ک: ( Historisches Wڑrterbuch der Philosophie, ستون 11ـ31; Encyclopedia of Religion and Ethics, v.1, pp. 40-47). نیز براى توضیحاتى درباره واژه (مطلق) و معانى آن در علوم اسلامى ر.ک: (The Encyclopedia of Islam, v.7, pp.799-800). البته تعریفى که از مطلق در این جا ذکر شد مقدماتى است و چنان که در ادامه مقاله خواهد آمد تصور از امر مطلق در برهه هاى مختلف در تاریخ فلسفه غرب متفاوت بوده است.

عنوان مقاله [English]

خدا به عنوان امر مطلق

نویسنده [English]

  • Mohammad Mansuor Hashemi
چکیده [English]

درباره (خدا) و (امر مطلق)
این که خدا و امر مطلق چه نسبتى با یک دیگر دارند, بستگى به چگونگى تعریف و تصور خدا و امر مطلق دارد. از این رو, نخست باید روشن شود که بحث بر چه تعریف و تصورى از این دو مبتنى است. در این مقاله, مراد از خدا, خداى ادیان ابراهیمى است و به ویژه درباره تصور مسیحیان و مسلمانان از خدا سخن گفته مى شود. این توضیح از این جهت ضرورى است که بحث درباره نسبت خدا و امر مطلق براى مثال, براساس تصورات بودایى یا هندو از خداوند صورت دیگرى پیدا مى کند ( ر.ک:Encyclopedia of Religion and Ethics, v.1, pp.41-4; Routledge Encyclopedia of Philosophy, v.4, pp.101-105). مقصود از مطلق نیز امرى است که عملاً و عقلاً به امر دیگر بستگى ندارد و علت وجودیش, خودش است; در معناى خاص تر, امر نامشروط یا وراى همه شروط که محض و بسیط است و حقیقت غایى, کامل و نامحدود عالم تلقى مى شود (Lalande, pp. 5-6; Encyclopedia of Philosophy, v.1, p.6).البته این صرفاً یکى از معانى مطلق است, براى توضیحات بیشتر درباره معانى مطلق, علاوه بر دو منبع مذکور ر.ک: ( Historisches Wڑrterbuch der Philosophie, ستون 11ـ31; Encyclopedia of Religion and Ethics, v.1, pp. 40-47). نیز براى توضیحاتى درباره واژه (مطلق) و معانى آن در علوم اسلامى ر.ک: (The Encyclopedia of Islam, v.7, pp.799-800). البته تعریفى که از مطلق در این جا ذکر شد مقدماتى است و چنان که در ادامه مقاله خواهد آمد تصور از امر مطلق در برهه هاى مختلف در تاریخ فلسفه غرب متفاوت بوده است.

قرآن کریم.
کتاب مقدس.
ابن سینا, الاشارات والتنبیهات, قم, نشر البلاغه, 1375ش.
ابن سینا, الالهیات من کتاب الشفا, چاپ حسن حسن زاده آملى, قم, دفتر تبلیغات اسلامى, 1418ق.
ابن سینا, النجاة, چاپ محمدتقى دانش پژوه, تهران, دانشگاه تهران, 1379ش.
ابن عربى, فصوص الحکم, با تعلیقات ابوالعلاء عفیفى, تهران, 1370ش.
ارسطو, مابعدالطبیعه, ترجمه محمدحسن لطفى, تهران, طرح نو, 1378ش.
اشعرى, مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین, چاپ هلموت ریتر, ویسبادن ,1400ق, 1980م.
افلاطون, دوره آثار, ترجمه محمدحسن لطفى, تهران, خوارزمى, 1380ش.
افلوطین, دوره آثار, ترجمه محمدحسن لطفى, تهران, خوارزمى, 1366ش.
باقلانى, التمهید, چاپ مک کارتى, بیروت, المکتبة المشرقیة, 1957.
پورجوادى, نصرالله, فلسفه افلوطین, تهران, انجمن فلسفه ایران, 1358ش.
پورجوادى, نصرالله, رؤیت ماه در آسمان, تهران, مرکز نشر دانشگاهى, 1375ش.
حمیدالدین کرمانى, راحة العقل, چاپ محمدکامل حسین و محمد مصطفى حلمى, قاهره [بى تا].
حلى, کشف المراد فى شرح تجرید الاعتقاد, قم, انتشارات شکورى, 1374ش.
دانشنامه جهان اسلام, زیرنظر غلامعلى حداد عادل, تهران, بنیاد دائرةالمعارف اسلامى, 1382ش. (مدخل هاى (تشبیه و تنزیه) و (تعطیل) نوشته محمدمنصور هاشمى).
سهروردى, شهاب الدین, (حکمة الاشراق) در مجموعه مصنفات شیخ اشراق, ج2, چاپ هانرى کربن, تهران, پژوهشگاه علوم انسانى, 1373ش.
فخر رازى, المطالب العالیه من علم الالهى, چاپ احمد حجازى السقا, بیروت, دارالکتاب العربى, 1407, 1987.
قاضى عبدالجبار معتزلى, شرح الاصول الخمسه, چاپ عبدالکریم عثمان, قاهره, مکتبة وهبة, 1416ق 1996م.
قاضى عبدالجبار معتزلى, المغنى فى الباب التوحید و العدل, ج5, چاپ محمود محمد خضیرى, قاهره, 1965.
لاهیجى, شوارق الالهام فى شرح تجرید الکلام, اصفهان, مهدوى [بى تا].
مک کویرى, جان, تفکر دینى در قرن بیستم, ترجمه عباس شیخ شعاعى و محمد محمدرضایى, قم, دفتر تبلیغات اسلامى 1375ش.
ملاصدرا, الحکمة المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه, بیروت, دار احیاء التراث العربى 1981.
هاشمى, محمدمنصور, صیرورت در فلسفه ملاصدرا و هگل, تهران, کویر 1383.
Acton, H. B., "Absolute, The", in The Encyclopedia of Philosophy, ed. Paul Edwards, USA, 1967.
Alston, W. P., "Religion, History of Philosophy of", in Routledge Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward Craic, London and New York 1998.
Augustine, The City of God against the Pagans, edited and translated by R. W. Dyson, Cambridge University Press 1998.
Baillie, J. B., "Absolute", in The Encyclopedia of Religion and Ethics, ed. Janes Hastings, UK 1980.
Creel, Richard E., "Immutality and Impassibility", in A Companion to Philosophy of Religion, ed. Philip L. Quinn and Charles Taliaferro, Oxford, Cambridge, Mass: Blackwell 1997.
Daviv Sperling, S., "God in Hebrew Scriptures", in The Encyclopedia of Religion, ed. Mirccea Eliade, New York, 1987.
Fuller, Reginald H., "God in New Teslament", in The Encyclopedia of Religion, ed. Mirccea Eliade, New York, 1987.
Hartshorne, Charles, "The Divine Relativity" in Philosophy of Religion (Selected Readings), ed. William L. Rowe and William J. Wainwright, Harcourt Brace College Publishers 1998.
Hegel, G. W. F., Phenomenology of Mind, trans. S. J. B. Baillie, Loson 1961.
Hegel, G. W. F,. Philosophy of Mind, Part three of the Encyclopedia The Philosophical sciences, trans. William Wallace, with Forword by J. N. Findlay, Oxford University Press.
Herausgegeben von Joachim Ritter, Schwabe and Co. Verlag, Basel/Sttuttgart 1971, "Absolut, das Absolut" in Historisches Wڑrterbuch der Philosophie, (von R. Kuhlen).
Inwood, Micheal, A Hegel Dictionary, London 1996.
Jabobs, Lois, "Ged in Postbinlical Judaism", in The Encyclopedia of Religion, ed. Mirccea Eliade, New York, 1987.
Jennings, Theodore, "Making sense of God", in Companion Encyclopedia of Theology, ed. Peter Byrne and Leslie Houlden, London, Routledge 1995.
Laland, Andre, Vocabulaire Technique et Critique de la Philosophie, Paris 1947.
Leftow, Brain, "God, Concepts of", in Routledge Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward Craic, London and New York 1998.
Leighton, J. A., "Hegelصs Conception of God", in The Philosophical Review, vol.5, Issue 6 )Nov. 1896).
Passmore, John, A hundred years of philosophy, Penguin Books 1980.
Reese, W. L. Dictionary of Philosophy and Relegion: Eastern and Western, New Jersey, Humanities Perss 1980.
Ross, David, Aristotle, London 1964.
Satias Chandra Vidyabhusana, "Absolute (Vedantic and Buddhist)", in The Encyclopedia of Religion and Ethics, ed. Janes Hastings, UK 1980.
Sprigge, T. L. S., "Absolute, The", in Routledge Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward Craic, London and New York 1998.
van Ess, J., "Tashbih va Tanzih" , in The Encyclopedia of Philosophy, second edition, vol.x, Leiden, Brill 2000 .
Ward, Keith, "The Concept of God" in Companion Encyclopedia of Theology, ed. Peter Byrne and Leslie Houlden, London, Routledge 1995.
Wensinck, A. J., "Motlaq", in The Encyclopedia of Islam, second edition, vol. vii, Leiden, Brill 1993.