عقلانیت مدرن و بحران فقه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

امروزه و با تحولات دنیای جدید، پاره‌ای احکام فقهی در دوران معاصر (یا در برخی نقاط جغرافیایی) -  نه به این دلیل ‌که موضوع آنها منتفی شده، بلکه به سبب پیامدهای نامطلوبی که اجرای آنها به دنبال دارد -  قابل اجرا نیستند. از این مسئله گاه به «بحران فقه»  یاد می‌شود. از جمله راه‌کارهای پیشنهادی برای حل این - به ظاهر -بحران،بازسازی عقلانیت فقهی بر اساس عقلانیت مدرن است. این راه حل به سبب تعهدات شناخت‌ شناسانه سنگین، تجدید نظر در مسلمات اصولی و استفادۀ ناروا از برخی قواعد کلامی،چندان جذابیتی برای سنت‌گرایانندارد. ضمن این‌که به جای حل مشکل، آن‌ را تنها یک گام به پس می‌راند. این راه حل با اصل مشکل در یک نقطه اشتراک دارد: رویکرد اتمیستی در استنباط احکام شرعی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modern Rationalityand the Crisis of Feqh (Islamic Jurisprudence)

نویسنده [English]

  • Hossein Valeh
چکیده [English]

Among the solutions proposed for the current crisis in Islamic traditional Jurisprudence (Feqh)  stands out the suggestion to reconstruct jurisprudential rationality on the basis modern  rationality. This solution involves too heavy epistemological commitments, a revisionist approach to some of the received theorems in the science of Osul and misuse of some the theological principles accepted almost unanimously by Muslims. Therefore it fails to attract the attention of traditionalists. It fails also because it merely shifts the kernel of the problem rather than solve it. This solution shares the traditional approach it criticizes in one principal failure that is responsible for the crisis; failing to adopt a contextualized approach to jurisprudence
rather than the atomistic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • traditional rationality
  • modern rationality
  • jurisprudence
  1. آملی، میرزا هاشم (1395‌ق)،مجمع الافکار، قم: نشر چاپخانۀ علمیه.
  2. ابن سینا، حسین (1404‌ق)،التعلیقات، بیروت: نشر مکتبة الاعلام الاسلامیة.
  3. ــــــــــــ (1375)،الاشارات و التنبیهات ، قم: نشر البلاغة.
  4. اصفهانی، محمدحسین (1404‌ق)،الفصول الغرویة، بی‌جا، نشر دار احیاء العلوم الاسلامیة.
  5. بهبهانی، وحید (1415‌ق)، الفوائد الحائریة، قم: نشر مجمع الفکر الاسلامی.
  6. بهمنیار، ابن مرزبان(1375)،التحصیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  7. حلی، حسن بن یوسف (1379)،الاسرار الخفیة ، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  8. خراسانی، محمدکاظم (آخوند خراسانی) (بی‌تا)،کفایة الاصول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  9. رازی، فخر الدین (1411‌ق)، المباحث المشرقیة، قم: انتشارات بیدار.

10. رضوی، مسعود (1379)،آفاق فلسفه، ، تهران: نشر پژوهش فرزان روز.

11. شهرزوری،محمد بن محمود (1373)،شرح حکمة الاشراق، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

12. شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا) (1981م)،الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: داراحیاء التراث.

13. طوسی، نصیرالدین (1383)،اجوبة المسائل النصیریة،تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی.

14. ــــــــــــ (1361)،اساس الاقتباس، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم.

15. عابدی، احمد،(1376)،«مصلحت در فقه»، فصلنامه نقد و نظر، ش 12، پاییز، 1376

16. فنایی، ابوالقاسم (1389)،اخلاق دین شناسی، تهران: نشر نگاه معاصر.

17. قطیفی، سید منیر سید عدنان (1414‌ق)،الرافد فی علم الاصول؛ تقریرات درس اصول آیت الله سیستانی، ، قم: انتشارات مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی.

18. منتظری، حسینعلی (1415‌ق)، تقریرات درس آیت الله بروجردی، نهایة الأصول، قم: تفکر.

19. میرزای قمی (1378‌ق)، قوانین الاصول، قم: نشر کتابفروشی علمیۀ اسلامیه، چاپ دوم.

20. واله،حسین (1390)،نقد و نظر، شمارۀ دوم سال شانزدهم تابستان، ص75 -106

21. ــــــــــــ (1390)، «معرفت شناسی در علوم عقلی اسلامی»، مجله شناخت، شماره 6.

22. ــــــــــــ (1390)، «زمینه‌گرایی در فقه»، مجله نقدونظر، شماره دوم، سال شانزدهم.

 

23. Dancy, Jonathan. (2010),A Companion to Epistemology. 2nd ed. ChichesterWest Sussex, U.K. ;MaldenMA: Wiley-Blackwell.

24. Meister, Chad, ed. (2007),The Philosophy of Religion Reader. New Ed. Routledge.