ابو عیسی وراق؛ از اعتزال تا گرایش به مدرسه کوفه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل بیت: (پژوهشگاه قرآن و حدیث)

چکیده

ابو عیسی وراق، از معتزلیان شیعه ‌شده‌ای است که نه‌تنها تغییر نگرش و گرایش او به مذهب حقه امامیه، مناقشه‌برانگیز بوده و حتی اتهام‌ها و اظهارنظرهای تند معتزلیان را در پی داشته، بلکه رویکردها و دیدگاه‌های کلامی او در راستای تبیین آموزه‌های شیعه نیز افزون بر جالب توجه بودن، توجه و حساسیت بسیاری از اندیشمندان شیعی را برانگیخته است. در این مقاله به بررسی برخی  دیدگاه‌ها و رویکردهای وراق و سهم و نقش احتمالی او در گرایش کلام امامیه به اندیشه‌های اعتزالی پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Abu Isa Warraq, a Mutazilite Who Embraced Imamiyyah

نویسنده [English]

  • Abbas Mirzae
چکیده [English]

Abu Isa Warraq a Mutazilite who converted to Shīʿism and his change of mind and tendency to the True school of Imamiyyah arouse much controversy, accusations and even sharp criticisms of Mutazilites. His Kalām approaches and attitudes  in accounting for Shiite doctrines are interesting and drew the attention of many Shiite thinkers. This article is to study some of Warraq's views and attitudes and his possible part in drawing on Mutazilite thoughts in formulating the Imamiyyah Kalām.

کلیدواژه‌ها [English]

  • history of Imamiyyah Kalām
  • Abu Isa Warraq
  • school of Kufah
  • Hisham Ibn Hakam
  • once-Mutazilite Shiites

مراجع

  1. ابن ابی الحدید(1959م)، شرح نهج البلاغه، بیروت: دار الاحیاء.
  2. ابن جوزی (1412ق)، المنتظم، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  3. ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1350)، الفهرست ابن ندیم، تصحیح: رضا تجدد، تهران.
  4. ابو حیان توحیدی (1424ق)، الامتاع والموانسه، بیروت: مکتبة عنصریه.
  5. اشعری، ابوالحسن (1400ق)، مقالات الاسلامیین، تحقیق: هلموت ریتر، بیروت: چاپ سوم، دارالنشر.
  6. آمدى‏، سیف الدین (1423ق)، أبکار الأفکار فی أصول الدین‏، تحقیق: احمد محمد مهدى‏، قاهره: دار الکتب.
  7. تفتازانی (1409ق)، شرح المقاصد، تحقیق: عبدالرحمان عمیره، قم: منشورات الشریف الرضی.
  8. حاکم جشمی (1974م)، شرح عیون، ضمن فضل الاعتزال، به‌کوشش فؤاد سید،  دار التونسیه.
  9. حسنى رازى، سید مرتضى بن داعى‏ (بی‌تا)، تبصرة العوام فی معرفة مقالات الأنام‏، تهران: انتشارات اساطیر.

10. حمصی رازی، سدید الدین محمود (1414ق)، المنقذ من التقلید، قم: موسسة النشر الاسلامی.

11. حمیرى‏، ابو سعید بن نشوان (1972م)، الحور العین، تحقیق و تعلیق: کمال مصطفى‏، تهران: بی‌نا.

12. خیاط، ابوالحسین (بی‌تا)، الانتصار، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.

13. ذهبی، محمد بن احمد (1415ق)، تاریخ اسلام ووفیات المشاهیر والاعلام، بیروت: دار الکتاب العربی.

14. سید مرتضی (1410ق)، الشافی، تهران: مؤسسه الصادق.

15. شهرستانی، عبدالکریم (1386ق)، الملل والنحل، تصحیح: احمد فهمی محمد، قاهره: مطبع حجازی.

16. شیخ طوسی، محمدبن حسن (1422ق)، الفهرست طوسی، تحقیق: سید عبد العزیز طباطبایی، قم: مکتبة الطباطبایی.

17. شیخ مفید، ابوعبدالله محمد بن محمد (1413ق)، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات‏، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.

18. ـــــــــــ (1414ق)، الافصاح فی الامامة، تحقیق: مؤسسة البعثة، بیروت: الطبعة الثانیة، دارالمفید.

19. صفدی (1998م)، الوافی بالوفیات، باعتناء محمد الحجیری، دار النشر فرانز شتاینر، بشتو تغارت.

20. عبد القاهر بغدادی (1978م)، الفرق بین الفرق، بیروت: دار الافاق الجدیده.

21. علوى عمری، على بن محمد (1409ق)، المجدی فی أنساب الطالبین، تصحیح: الدکتور أحمد المهدوی الدامغانی، قم: کتابخانه حضرت آیة‌الله العظمی مرعشی نجفی.

22. فخر رازى (1986ق)، الأربعین فی أصول الدین‏، قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریة.

23. ـــــــــــ (1341)، البراهین، تصحیح: محمد باقر سبزواری، تهران: دانشگاه تهران.

24. قاضی عبد الجبار (1965)، المغنی فی أبواب التوحید والعدل، تحقیق: جرج قنواتی، قاهره: دار المصریه.

25. ـــــــــــ (بی‌تا)، تثبیت الدلائل النبوة، بیروت: دار العربیة.

26. کرباسی، اکبر (بی‌تا) اندیشه‌های کلامی مومن الطاق، (در دست چاپ)، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

27. ماتریدی، ابومنصور (بی تا)، کتاب التوحید، تحقیق: فتح الله خلیف، الاسکندریة: دار‌الجامعات العصریة.

28. مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین (1404ق)، مروج الذهب ومعادن الجوهر، قم: چاپ دوم، منشورات دار الهجرة.

29. نجاشی، احمد بن علی (1416ق)، کتاب الرجال نجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم: النشر الاسلامی.

30. نسفی (1369ق)، تبصرة الادلة، تحقیق: کلدو سلامه، دمشق: المعهد العلمی الفرنس.

31. نعمة، شیخ عبدالله (1405ق)، هشام بن الحکم، بیروت: الطبعة الثانیة، دار الفکر اللبنانی.

32. اسعدی، علیرضا (1388)، هشام بن حکم، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

33. کلینی، محمد بن ابراهیم (1363)، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران: چاپ پنجم، دار الکتب الإسلامیة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار