دورهٔ شکل‌گیری تشیع دوازده امامی؛ واکاوی نقد‌ها و ابهام‌ها

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

Hossain.haeri@gmail.com

چکیده

مجموعهٔ حدیثیکافی نوشتهٔ محمد بن یعقوب کلینی از مهم‌ترین مجموعه‌های حدیثی شیعیان دوازده امامی است. برخی از مستشرقان به بررسی تفاوت‌های میان این اثر با دو مجموعهٔ حدیثی دیگرِ شیعی،یعنیمحاسن و بصائر الدرجات پرداخته و به این نتیجه رسیده‌اند که کتاب کافی هرچند از نظر محتوایی همانند دو اثر دیگر نمایندهٔ فضای آکنده از غلو قم است، اما چون شیعیان عقل‌گرای بغداد را مخاطب قرار داده در انتخاب احادیث و چینش آن‌ها به نوعی راه اعتدال را پیموده است. این پژوهش در پی واکاوی این فرضیه است و این‌ انگاره که شیعیان بغداد دچار عقل گرایی افراطی بوده و بدین جهت برای «نقل» هیچ اعتباری قائل نبود‌ند را به چالش می‌کشد و بر این باور است که کلینی در اثر گران‌سنگ خود به شکل سنتیدر پی جمع‌آوری و تنظیم میراث حدیثی شیعه بوده است و اساساً آن را نه در بغداد که در ری گردآورده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Formation of Twelve-Imam Shiite: An Examination of Criticisms and Misgivings

نویسنده [English]

  • Sayyed Hossein Ha’eri
چکیده [English]

The Hadith collection of Mohammad Ibn Ya’qub Kolaini, called Kafi, is one of the most important Hadith collections of Twelve-Imam Shiites. Some Orientalists have studied the differences of this work from two other Shiite Hadith collections—Mahasin and Basa’ir ad-Darajat —and concluded that Kafi is, in respect to the content, similar to the other works which represent the exaggeration (Qolow) in Qom, but since it has addressed the rationalist Shiites of Baghdad, it is moderate in its choice of hadiths and their arrangement. This paper seeks to examine this thesis and challenges the idea that Baghdad Shiites do not credit narrations, due to their radical rationalism. I believe that in his valuable work, Kolaini sought to collect the narrative heritage of Shiites in a traditional way, and he has carried out this task in Ray, not in Baghdad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kolaini
  • Kafi
  • Mahasin
  • Basa’ir ad-Darajat
  • Qom school
  • Baghdad school
  • Andrew J. Newman
  • Exagerationists
  • Guiltists

مراجع

  1. ابن أبی الحدید، أبو حامد بن هبة الله بن محمد بن محمد بن الحسین مدائنی معتزلی(1378ق)، شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد أبو الفضل إبراهیم، الطبعة الاولی، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
  2. ابن المرتضی، الامام المهدى أحمد بن یحیى بن مرتضى زیدی (1972م)، المنیة والأمل فی شرح الملل والنحل (فی تراجم المعتزلة للقاضی عبدالجبار الهمدانی)، تحقیق: سامى نشار و عصام‌الدین محمد، اسکندریه: دار المطبوعات الجامعیة.
  3. ـــــــــــــ (1366ق)، البحر الزخّار، تصحیح: عبدالله بن عبدالکریم الجرّانی، صنعاء: دار الحکمة الیمانیّة.
  4. ابن تیمیه، الحرانی الحنبلی الدمشقی (1406ق)، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، تحقیق: محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة.
  5. ابن حجر عسقلانی (1390ق)، لسان المیزان، الطبعة الثانیه، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  6. ابن داوود حلی (1342)، الرجال، تهران: دانشگاه تهران.
  7. ابن شعبه حرانی (1404ق)، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیهم، تحقیق: علی اکبر غفاری، الطبعة الثانیه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  8. ابن غضائری، احمد بن الحسین بن عبیدالله (1364)، الرجال (الضعفاء)، تحقیق: سید محمد رضا حسینی جلالی، قم: دارالحدیث.
  9. ابن ماکولا، علی بن جعفر (1411ق)، کمال الکمال (الاکمال فی رفع عارض الارتیاب عن المؤتلف والمختلف من الأسماء والکنى والأنساب)، بیروت: دار الکتب العلمیة.

10. ابن مطهر، مطهر بن مطهر مقدسی (1899م)، البدء والتاریخ، انتساب نادرست به: ابو زید احمد بن سهل بلخی، باشراف: کلمان هوار، پاریس.

11. ابن ندیم، محمد بن إسحاق (مشهور به ابن ندیم ورّاق بغدادی) (بی‌تا)، الفهرست (فوز العلوم)، تحقیق: رضا تجدد.

12. أبو غالب زراری، بن بکیر بن أعین الشیبانی الکوفی البغدادی (1411ق)، رسالة أبی غالب الزراری إلی إبن إنه فی ذکر آل أعین، أبو غالب زراری، تحقیق: سیدمحمدرضا حسینی جلالی، قم: مرکز البحوث والتحقیقات الإسلامیّة.

13. اسکافى، ابو جعفر (1402ق)‏، المعیار و الموازنة، بیروت.

14. اشعری قمی، ابن حسن بن سائب بن مالک (1385)، تاریخ قم (کتاب قم)، ترجمه فارسی از: تاج الدین حسن بن بهاء‌الدین علی بن حسن بن عبدالملک قمی، تحقیق: محمدرضا انصاری قمی، قم:کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.

15. آقابزرگ تهرانی، محمد محسن بن علی (1408ق)، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، قم: چاپخانه اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه تهران‏.

16. بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد بن عبد الله تمیمی شافعی (1415ق)، الفَرق بین الفِرق، اعتنى بها وعلق علیها: الشیخ إبراهیم رمضان، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزیع.

17. بلخی، عبدالله بن أحمد بن محمود کعبی (بی‌تا)، باب ذکر المعتزلة من مقالات الإسلامیین، تحقیق: فؤاد سید، تونس: الدار التونسیّة للنشر.

18. حرّ عاملی، شیخ محمد بن حسن (1414ق)، وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، الطبعة الثانیه، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.

19. حسینی‌زاده خضرآباد، سید علی (1391)، «نوبختیان در رویارویی با متکلمان معتزلی و امامی»، همین شماره.

20. سبحانی، جعفر (1414ق)، کلیات فی علم الرجال، الطبعة الثالثه، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

21. سرکیس، یوسف الیان (1410ق)، معجم المطبوعات العربیة والمعربة، قم: کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی.

22. شریف مرتضی، علی بن الطاهر أبی أحمد الحسین بن موسی (1403ق)، الأمالی (غرر الفرائد ودرر القلائد)، تحقیق: السید محمد بدر الدین النعسانی الحلبی، قم: منشورات مکتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی.

23. شمس الدین ذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان (1407ق)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، تحقیق: د. عمر عبدالسلام تدمرى،  بیروت: دار الکتاب العربی.

24. ـــــــــــــ (1413ق)، سیر أعلام النبلاء، باشراف: شعیب الأرنؤوط، الطبعة التاسعه، بیروت: مؤسسة الرسالة.

25. شهرستانی، عبد الکریم،(بی‌تا) الملل والنحل، تحقیق: محمد سید گیلانی، بیروت: دار المعرفة.

26. ـــــــــــــ (1425ق)، نهایة الأقدام فی علم الکلام، تحقیق: احمد فرید مزیدى‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.

27. شیخ صدوق، علی بن حسین بن بابویه قمی (1405ق)، اکمال الدین و اتمام النعمة، صححه وعلق علیه: على أکبر الغفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

28. ـــــــــــــ (1417ق)، الأمالی، تهران: مرکز الطباعة والنشر فی مؤسسة البعثة.

29. .ـــــــــــــ (بی‌تا)، من لا یحضره الفقیه، صححه وعلق علیه: علی اکبر الغفاری، الطبعة الثانیه، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

30. .ـــــــــــــ (1385ق)، علل الشرایع والأحکام، تقدیم: السید محمد صادق بحر العلوم، النجف الأشرف: منشورات المکتبة الحیدریة ومطبعتها.

31. .ـــــــــــــ (1404ق)، عیون أخبار الرضا علیه السلام، تحقیق: حسین أعلمی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

32. شیخ طوسی، أبو جعفر محمد بن حسن بن علی (1363)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تحقیق وتعلیق: السید حسن الموسوی الخرسان، الطبعة الرابعه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

33. .ـــــــــــــ (1414ق) الأمالی (المجالس)، قم: مؤسسة البعثة.

34. .ـــــــــــــ (1411ق) الغیبة، تحقیق: عبادالله الطهرانی و على أحمد ناصح، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة.

35. .ـــــــــــــ (1364) تهذیب الأحکام (فی شرح المقنعة للشیخ المفید رضوان الله علیه)، تحقیق وتعلیق: السید حسن الموسوی الخرسان، الطبعة الثالثه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

36. .ـــــــــــــ (1420ق)، فهرست کتب الشیعة واصولهم وأسماء المصنّفین وأصحاب الاُصول، تحقیق: سید عبد العزیز طباطبائی، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی.

37. .ـــــــــــــ (1381ق)، الرجال (الأبواب)، النجف الاشرف: إنتشارات حیدریّه.

38. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1414ق)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، الطبعة الثانیة، مؤسسة آل البیت (ع) لتحقیق التراث، طبعت ضمن مجموعة الشیخ المفید المطبوع ضمن منشورات المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.

39. .ـــــــــــــ (1414ق)، الأمالی (المجالس)، الطبعة الثانیه، تحقیق: حسین أستاد ولی و علی أکبر غفاری، بیروت: دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع، طبعت ضمن مجموعة الشیخ المفید المطبوع ضمن منشورات المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.

40. .ـــــــــــــ (1414ق)، أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، تحقیق: الشیخ إبراهیم الأنصاری، الطبعة الثانیه، بیروت: دار المفید للطباعة والنشر والتوزیع، طبعت ضمن مجموعة الشیخ المفید المطبوع ضمن منشورات المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید.

41. طباطبایی بروجردی، سیدحسین (1409ق)، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.

42. علامه حلی، جمال الدین حسن بن یوسف بن مطهر أسدی (1411ق)، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، تحقیق: محمد صادق بحرالعلوم، الطبعة الثانیه، النجف الأشرف: دار الذخائر.

43. قاضی عبدالجبار، ابن احمد بن عبد الجبار همدانی معتزلی (بی‌تا (الف))، تثبیت دلائل النبوة لسیدنا محمد، قاهره: دار المصطفی.

44. .ـــــــــــــ (بی‌تا (ب)) فضل الإعتزال وطبقات المعتزلة ومباینتهم لسائر المخالفین، تحقیق: فؤاد سید: الدار التونسیّة للنشر.

45. .ـــــــــــــ (1962-1965م)، المغنی فی أبواب التوحید والعدل‏، تحقیق: جورج قنواتى‏، قاهره: الدار المصریة.

46. کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)، الکافی، قم: دار الحدیث.

47. نجاشی، أحمد بن علی بن أحمد بن العباس أسدی کوفی (1424ق)، فهرست أسماء مصنّفی الشیعة (رجال نجاشی)، الطبعة السابعه، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.

48. نشوان، أبو سعید بن نشوان حمیرى‏ معتزلی (1972م)، حور العین، تحقیق: کمال مصطفی، تهران.

49. نعمانی، محمد بن إبراهیم بن جعفر الکاتب مشهور به ابن أبی زینب (1422ق)، الغیبة، تحقیق: فارس حسون کریم، الطبعة الثانیه، قم: منشورات أنوار الهدى.

50. نیومن، اندرو جی. (1386)، دورهٔ شکل گیری تشیع دوازده امامی گفتمان حدیثی میان قم و بغداد، ترجمه: مؤسسه شیعه ‌شناسی.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار