اخراج راویان از قم؛ اقدامی اعتقادی یا اجتماعی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشکده کلام اهل‌بیت: (پژوهشگاه قرآن و حدیث)

چکیده

در سدۀ سوم هجری برخی راویان حدیث از سوی احمد بن محمد بن عیسی اشعری از شهر قم اخراج شدند. از آنجا که بیشتر اخراج شدگان متهم به غلو بودند، دلیل اخراج ایشان، غلو و انحراف عقیده دانسته شده است و با یک تعمیم کلی اظهار می‌شود که قمی‌ها راویان را به کوچک‌ترین شائبه غلو از شهر اخراج کرده‌ و در حقیقت به حذف کلی آنان حکم می‌کردند، ولی به نظر می‌رسد که دلایل اخراج این افراد، تنها انحراف در عقیده نبوده است، بلکه اخراج شدگان گروهی اجتماعی و فعال بودند که حضور ایشان در قم در شرایط سیاسی آن زمان برای بقاء جامعۀ شیعیِ قم مناسب نبود. ضمن اینکه اندیشۀ اخراج راویان و حذف کلی یک راوی - حتی اگر مبتنی بر دلایل اعتقادی باشد- تنها دیدگاه احمد اشعری بوده و نه اندیشۀ همۀ مشایخ قم و این رفتار با عملکرد ایشان سازگار به نظر نمی‌رسد و از همین‌رو، نباید به عنوان مبنای فکری مدرسۀ قم تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Dismissal of the Narrators of Hadiths from Qom: Social or Idealogical?

نویسنده [English]

  • Hasan Taliqani
چکیده [English]

In the 3rd century a.h. some narrators of hadiths were dismissed from Qom by Ahmad ibn ‘Isã Ash’ari. Since most of these narrators were accused of exaggeration abouth the place of Imams (Ghulow), it is held that the reason for their dismissal is exaggeration and deviation in belief and then a generalization is made to the effect that Qomis used to dismiss the narrators with a small sign of exaggeration. However, it seems that the only reason for their dismissal was not deviatin in beliefs, rather they were particular social activists whose presence in Qom was dangerous for the survival of Shiite community in Qom. Moreover, the dismissal of narrators (even if it is based on deviation in beliefs) was merely the approach of Ahmad Ash’ari and not all of the masters of Qom, and thus it should not be taken as the approach of the school of Qom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dismissal of narrators
  • School of Qom
  • Ahmad ibn Muhammad ibm ‘Isã
  • exaggerators

مراجع

  1. ابن الغضائری، احمد بن الحسین (1422ق)، الرجال، قم: دارالحدیث.
  2. بحرالعلوم، سید محمد مهدی (13۶3)، الفوائد الرجالیة، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، تهران: مکتبة الصادق.
  3. تفرشی، سید مصطفی (1418ق)، نقد الرجال، قم: مؤسسة آل البیت:.
  4. حلی، ابن داوود (1383)، الرجال، به کوشش جلال الدین محدث ارموی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. حلی، حسن بن مطهر (علامه حلی) (1417)، خلاصة الاقوال، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
  6. حموی، یاقوت (199۵)، معجم البلدان، بیروت: دار صادر.
  7. موسوی خویی، سید ابولقاسم (1413)، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
  8. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (1380)، امالی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  9. ـــــــــــــ (1379)، معانی الاخبار، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: مکتبة الصدوق.

10. ـــــــــــــ (بی‌تا  الف)، التوحید، به کوشش سیدهاشم حسینی طهرانی، قم: مؤسسة‌النشر الاسلامی.

11. ـــــــــــــ (بی‌تا ب)، ثواب الاعمال، قم: دار الشریف الرضی.

12. ـــــــــــــ (1387)، من لایحضره‌ الفقیه، تهران: دارالکتب الاسلامیة.

13. طوسی، محمد بن الحسن (شیخ طوسی) (1430)، اختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)، به کوشش حسن مصطفوی، لبنان: مرکز نشر آثار العلامة المصطفوی.

14. ـــــــــــــ (1381ق)، الرجال، نجف: انتشارات حیدریه.

15. ـــــــــــــ (1429ق)، الفهرست، به کوشش جواد قیومی، قم: مؤسسة نشر الفقاهة.

16. قمّی، محمد بن الحسن (138۵)، تاریخ قم، به کوشش محمدرضا انصاری قمی، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

17. کلینی، محمد بن یعقوب (13۶۵)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

18. مامقانی، شیخ عبدالله (1424ق)، تنقیح المقال، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).

19. موحد ابطحی، سید محمدعلی (1417ق)، تهذیب المقال، قم: بی‌‌نا.

20. نجاشی، احمد بن علی (1407ق)، الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

21. وحید بهبهانی، محمد باقر (بی‌تا)، تعلیقة علی منهج المقال، بی‌جا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار