مدرسۀ کلامی کوفه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

کوفه در تاریخ کلام امامیه، به راستی جایگاه ممتاز و اهمیت ویژه‌ای دارد. این برجستگی از آن روست که بازخوانیِ فکری و اندیشه‌ورزیِ این دوره از تاریخ امامیه، سهم عمده‌ای در به تصویر کشیدن اصالت و استقلال تفکر امامیان خواهد داشت. برخی تصویر‌گری‌های تاریخی از این دوران، نشان از تعبد محض و غیر عقلانی این گروه در اعتقاد ‌ورزی دارد. پاره‌ای از مطالعات، تلاش‌های عقلانی اصحاب امامیه در فهم معارف دینی را محدود به چند نفر و یا یک جریان محدود می‌داند، اما حقیقت آن است که امامیه در این دوره از تاریخ فکر خویش، مدرسه‌ای از اندیشمندان و عالمان دینی در تاریخ برای خویش ثبت نموده که با وجود جریان‌های مختلف فکری درون خود، میراث‌های گران روایی و کلامی تولید کرده و از این‌رو - در جهان اسلام - گوی سبقت را از دیگر جریان‌های فکری ربوده است. هواداران این جریان‌های فکری هر کدام با روش‌های خاص خویش، کوشیده‌اند تا فهمی عقلانی از معارف به دست دهند. این داستان پیش روی امام معصوم رخ داده و از سوی ایشان نیز هدایت می‌شده است. خورشید این مدرسه پیش از شکل‌گیری مدرسۀ کلامی بغداد رو به افول می‌گذارد و میراث جریان‌های فکری مختلف آن به قم و بغداد منتقل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Kufi School of Kalām

نویسنده [English]

  • Akbar Aqwam Karbasi
چکیده [English]

 Kufah is indeed of distinguished place and special importance in the history of Kalām. This is because the intellectual reinterpretation of this era of thought will play a main part in showing the originality and independence of Imamiyyah thought. Some envisage this period of history as a sheer acceptance and irrationality of the Imamiyyah scholars in holding beliefs. In some studies intellectual endeavors of Imamiyyah in understanding religious teachings are limited to a few or a particular current of thought. While in fact Imamiyyah in their historical era of thought established their own school of religious thinks and scholars that despite their different currents among themselves have produced invaluable heritage of hadith and Kalām and hence left behind their intellectual rivals. Advocates of these currents of thoughts have each made efforts to set forth a rational understanding of their creeds. This event took place in the presence of Infallible Imams and was conducted by them. The "sun" of this school underwent an eclipse before formation of Baghdad school of Kalām and their intellectual various heritages were transferred to Qum and Baghdad.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imamiyyah Kalām
  • Kalām school of Kalām
  • theologian- traditionists
  • traditionist-theologians
  • speculative theologians
  • text-bound theologians
  • extremists
  • the negligent
  • people of negligence

مراجع

  1. ابن ابی زینب، نعمانی (1397ق)، الغیبة، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق.
  2. احمدی میانجی، علی (1374)، مواقف الشیعه، قم: جماعة المدرسین بقم المشرفة، مؤسسة النشر الاسلامی.
  3. اسعدی، علیرضا (1388)، ‌هشام ‌بن حکم، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  4. اشعری، ابوالحسن (1430ق) مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، تصحیح: نعیم حسین زرزور، بیروت: مکتبة العصریة.
  5. اقوام کرباسی، اکبر و سبحانی، محمد تقی (1392)، «مؤمن‌الطاق و روش کلامی او»، کلام اسلامی، ‌ش85.
  6. بغدادی، ابومنصور (1429ق)، الفرق بین الفرق، تصحیح: ابراهیم رمضان، بیروت: دار المعرفة.
  7. جعفری، محمدرضا، (1413ق)، «الکلام عند الامامیه، نشأته وتطوره وموقع الشیخ المفید منه»، تراثنا، ش30 و31.
  8. ‏حر عاملى، محمد ‌بن حسن (1362)، الإیقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة، تهران: نوید.
  9. خیاط، ابوالحسین (بی‌تا)، الانتصار، قاهره: ‌مکتبة الثقافة الدینیة.

10. رضایی، محمد جعفر،(1391) «امتداد جریان فکری هشام ‌بن حکم تا مدرسۀ کلامی بغداد»، نقدونظر، ش65 (همین شماره)..

11. رضایی، محمدجعفر (1390)، «تبیین معنایی علمای ابرار»، هفت آسمان، سال سیزدهم، ش52.

12. زرارى، أبوغالب احمد ‌بن محمد (1369ق)، رسالة أبی غالب الزراری إلى ابن ابنه فی ذکر آل أعین‏، تحقیق: محمد رضا حسینى، قم: مرکز البحوث والتحقیقات الإسلامیة.

13. سامی النشار، علی (2008 م)، نشأة الفکر الفلسفی فی الاسلام، ج2، قاهره: دار السلام.

14. سبحانی، جعفر (1424هـ ق)، معجم طبقات المتکلمین، ج1، قم: موسسة الامام صادق(ع).

15. سبحانی، محمد تقی (1387)، «کلام شیعی، ماهیت، تحولات و چالش‌ها»، فصل‌نامه اخبار شیعیان، دی ماه، ش38.

16. ـــــــــــ (1391) «کلام امامیه ریشه‌ها و رویش‌ها»،  نقدونظر، ش65 (همین شماره)..

17. ـــــــــــــ (1390)، نقد کتاب مکتب در فرایند تکامل، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشکده تاریخ و سیره.

18. شهرستانی، محمد ‌بن عبدالکریم (1421ق)، الملل والنحل، تصحیح: امیر علی مهنا وعلی حسن فاعور، بیروت: دارالمعرفة.

19. ‏صدوق (ابن بابویه)، محمد ‌بن على‏ (1378)، عیون أخبار الرضا7‏، تصحیح: مهدى لاجوردى، تهران: نشر جهان.

20. ـــــــــــــ (1395ق)، کمال الدین وتمام النعمة، تصحیح: على اکبر غفارى، تهران: اسلامیه.

21. ـــــــــــــ‏ (1398ق)، التوحید، تصحیح: هاشم حسینى، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین‏.

22. ـــــــــــــ (1414ق)، الاعتقادات، چاپ دوم، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.

23. صفار، محمد ‌بن حسن (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد9، ‏تصحیح: محسن کوچه باغى، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.

24. صفری فروشانی، نعمت الله (1378)، غالیان، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

25. طالقانی، سید حسن (1391)، «مدرسۀ کلامی قم»، نقدونظر، ش65 (همین شماره).

26. طالقانی، سیدعلی (1382)، «ترمینولوژى جریان‌شناسى فرهنگى»، حوزه، ش119.

27. طبری، محمد بن جریر (1358)، تاریخ الامم والملوک، قاهره: استقامه.

28. طوسی، محمد ‌بن حسن (1373)، رجال الطوسی، تصحیح: جواد قیومى اصفهانى، قم: موسسه النشر الاسلامی، التابعة لجامعة المدرسین‏.

29. ـــــــــــــ (1420ق)، فهرست کتب الشیعة وأصولهم وأسماء المصنّفین وأصحاب الأصول، تصحیح: عبدالعزیز طباطبائى، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی‏

30. عسکری، مرتضی (1413ق)، معالم المدرستین، تهران: مجمع علمی اسلامی دانشکده اصول دین.

31. فارابی، محمد ‌بن محمد (1931م)، احصاء العلوم، تعلیق: عثمان محمد امین، قاهره، مصر: مکتبة الخانجی.

32. فان، اس، جوزیف (2008م)، علم الکلام والمجتمع فی القرنین الثانی والثالث للهجرة، ج1، ترجمه: سالمه صالح، بیروت: الجمل.

33. کراجکی، ابوالفتح (1410ق)، کنز الفوائد، قم: دارالذخائر.

34. کشی، محمد‌بن‌عمر (1363)، رجال الکشی‌- اختیار‌معرفة الرجال‌، تصحیح: مهدى رجایى، قم: موسسه‌آل البیت.

35. کلینی، محمد ‌بن یعقوب (1407ق)‏، الکافی، ج1، تصحیح: على اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

36. گرامی، سید محمدهادی (1391)، نخستین مناسبات فکری تشیع، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

37. مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

38. محمدی مازندرانی، بشیر (1375)، مسند محمد ‌بن مسلم الثقفی الطائفی، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.

39. ـــــــــــــ (1383)، مسند ابی‌ بصیر، قم: دارالحدیث.

40. ـــــــــــــ (1413ق)، مسند زرارة ‌بن أعین، قم: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.

41. مدرسی طباطبایی، سید حسین (1374)، «مناظرات کلامی و نقش متکلمان»، فصلنامه، نقدونظر، ش3 و4.

42. ـــــــــــــ (1386)، مکتب در فرآیند تکامل، ترجمۀ هاشم ایزدپناه، تهران: انتشارات کویر.

43. مرزبانی خراسانی (1413ق)، مختصر اخبار الشعراء الشیعة، به کوشش: شیخ محمد هادی امینی، بیروت: شرکة الکتبی للطباعة والنشر والتوزیع.

44. مفید، محمد ‌بن محمد (1372)، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران- دانشگاه مک‌گیل.

45. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1413ق)، معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة، قم: مرکز نشرالثقافة الاسلامیة.

46. نجاشی، احمد ‌بن علی (1365)، رجال النجاشی، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین‏.

  1. نیومن، آندره (1386)، دوره شکل‌گیری تشیع دوازده امامی، قم: ‌انتشارات شیعه‌شناسی.

48. ولفسن، هری اوسترین (1368)، فلسفۀ علم کلام، ترجمۀ احمد آرام، تهران: الهدی.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار