Level Four, Explanatory Imamate Field of Study, Jafari Culture Foundation Seminary, Qom, Iran.

Document Type : The Quarterly Jornal

Author

Level Four, Explanatory Imamate Field of Study, Jafari Culture Foundation Seminary, Qom, Iran.

10.22081/jpt.2025.72218.2258

Abstract

The theory of the Vicegerency of Humankind (Khilāfat-e Naw'-e Insān) claims that the exemplar of the Caliph (Khalīfah) in verse 30 of Surah Al-Baqarah is not limited to a specific individual or individuals, but rather, vicegerency (khilāfat) has been ordained for the essence of humanity. Based on this, every individual, to the extent that they proceed on the correct path of belief, ethics, and action, actualizes the Divine Names (asmā’ Ilāhī) within themselves from potential to actuality, and to that same extent, vicegerency manifests in them in a weak, moderate, or complete form. However, the question is: upon what evidence is the generalization of this lofty station to all human beings based, and do these pieces of evidence possess the necessary solidity and support from religious texts? The importance of addressing this issue stems from the fact that this theory universalizes the exclusive station of vicegerency and divine representation, potentially deeming even disbelievers, polytheists, and corrupt individuals as having this station, and believers as having it under certain conditions, in actuality. The present research, utilizing an analytical-critical approach, examines the evidence for this theory and concludes that the presented arguments lack the necessary strength and are not in harmony with verses and narrations. Therefore, humankind as a whole cannot be considered the exemplar of the station of Divine Vicegerency, and the theory of the Vicegerency of Divine Proofs (Khilāfat-e Ḥujaj Ilāhī) is more consistent with religious texts, reason, and logic.

Keywords

Main Subjects


* قرآن کریم
آملی، سید حیدر. (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار. تهران: مرکز انتشارت علمی و فرهنگی.
ابن‌عربی، محی‌الدین محمد. (1420ق). فتوحات مکیه (مصحح: احمد شمس‌الدین، ج3). بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌طاووس، علی بن موسی. (1409ق). اقبال الاعمال (ج1، چاپ دوم). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
باقری، حسین؛ نصیری، علی؛ و میریان، سید احمد. (1391). بررسی معناشناسی و تفسیر آیۀ خلیفةاللهی. مطالعات تفسیری، 3(11)، صص 69‑86.
بروجردی، سید حسین. (1416ق). تفسیر الصراط المستقیم (محقق: غلامرضا مولانا بروجردی، ج5). قم: انتشارات انصاریان.
بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1418ق). انوار التنزیل و اسرار التأویل (محقق: محمد عبدالرحمن مرعشلی، ج1) بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله. (1383). تسنیم تفسیر قرآن کریم (ج3، چاپ هفتم). قم: مرکز نشر اسراء.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة الی تفصیل الشریعة (ج9). قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
رجب‌نیاچناری، محسن؛ رجب‌نیاچناری، زهرا. (1397). خلیفةالله. بی‌جا: نشر پرستش.
زیوری کبیرنیا، فاطمه. (1398). بررسی ابعاد خلیفةاللهی انسان. بی‌جا: نشر هاجر.
زمخشری، محمود بن عمر. (1407ق). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل (ج1، چاپ سوم). بیروت: دار الکتاب العربی.
سمعانی، منصور بن محمد. (1418ق). تفسیر سمعانی (ج1). ریاض: دار الوطن.
سند، محمد. (1427ق). الامامة الالهیة (ج1). قم: منشورات الاجتهاد.
سیدی‌نیا، سید اکبر. (1386). خلافت الهی؛ با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی. قبسات، 12(44)، صص 137‑160.
شجاری، مرتضی. (1391). خلافت انسان و مبانی آن از دیدگاه ملاصدرا. اندیشۀ نوین دینی، 8(29)، صص 103‑126.
شجاعی، احمد. (1393). انسان و خلافت الهی. کلام اسلامی، 33(90)، صص 27‑50.
شیرازی، محمد بن ابراهیم. (1360). اسرار الآیات و انوار البینات. تهران: انتشارات انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
صدوق، محمد بن علی. (1376). الأمالی (چاپ ششم). تهران: کتابچی.
صدوق، محمد بن علی. (1378ق). عیون اخبارالرضا× (ج1). تهران: نشر جهان.
صدوق، محمد بن علی. (1385). علل الشرائع (ج1). قم: داوری.
صدوق، محمد بن علی. (1395ق). کمال الدین و تمام النعمة (ج1، چاپ دوم). تهران: اسلامیة.
صفار، محمد بن حسن. (1404ق). بصائر الدرجات (ج1، چاپ دوم). قم: مکتبه آیۀ الله مرعشی.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1، چاپ پنجم). قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
طبرانی، سلیمان بن احمد. (2008م). تفسیر القرآن العظیم (ج1). اردن: دار الکتاب الثقافی.
طبرسی، فضل بن حسن. (1377). جوامع الجامع (ج1). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق). تفسیر عیاشی (محقق: سید هاشم رسولی محلاتی، ج1). تهران: المطبعة العلمیة.
فاریاب، محمدحسین. (1378). خلافت انسان در قرآن. معرفت، 21(173)، صص 107‑124.
فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب (ج2، چاپ سوم). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبةالله. (1409ق). قصص الانبیاء (محقق: غلامرضا عرفانیان یزدی، ج1). مشهد: مرکز پژوهش‌های اسلامی.
قمی، علی بن ابراهیم. (1404ق). تفسیر قمی (ج1، چاپ سوم). قم: دارالکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). کافی (محقق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، ج1، چاپ چهارم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
گنابادی، سلطان‌محمد. (1408ق). بیان السعادة فی مقامات العبادة (ج2، چاپ دوم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
مجلسی، محمدباقر. (1375). مهدی موعود ترجمۀ جلد 13 بحارالأنوار (مترجم: علی دوانی، چاپ بیست‌وهفتم). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح اخبارآل الرسول (محقق: سید هاشم رسولی محلاتی، ج2، چاپ دوم). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مسعودی، علی بن حسین. (1384). اثبات الوصیة للإمام علی بن ابیطالب (چاپ سوم). قم: انتشارات انصاریان.
میرزایی، مصطفی؛ غفاری، حسین؛ و میرزایی، محمدمهدی. (1395). انسان و عمومیت خلافت الهی. آموزه‌های فلسفۀ اسلامی، (19)، صص 131‑158.
نجارزادگان، فتح‌الله؛ بابایی گواری، سلمان. (1392). پیوند مفهوم خلیفةالله با امامت از دیدگاه متکلمان فریقین. پژوهشنامۀ تفسیر و زبان قرآن، 2(1)، صص 7‑26.
نصیری، مهدی. (1389). نقد مشهورات - آیا انسان خلیفه‌الله است؟ سمات، (1)، صص 125‑132.
نعمانی، محمد بن ابراهیم. (1397ق). الغیبة (محقق: علی‌اکبر غفاری). تهران: نشر صدوق.
نوروزی، رضا. (1393). ارزیابی تبیین عرفا از ضرورت خلافت الهی بر اساس روایات اهل‌بیت^. پژوهش‌های فلسفی کلامی، 15(60)، صص 61‑78.
                                                                                                                                        https://doi.org/10.22091/pfk.2014.16