Sadra's Different Views Concerning the Human-God Relation

Document Type : The Quarterly Jornal

Author

Researcher at Jami'a al-Zahra (a) and PhD student at Baqir al-Ulum University.

Abstract

Initially it seems that Sadra has provided divergent accounts of the problem of the human-God relation such that two or even four views might be attributed to him. The first two views are his philosophical accounts consisting in his quiddity-based and existential conceptions of the issue. These views have been said to be maintained by Sadra in the early stages of his so-called "Transcendent Wisdom". The third view is his mystical view that provides a more delicate view than his philosophical ones, though it can only be explained at the level of the First Intellect (al-'aql al-awwal). In this paper, I will present a fourth view that could be attributed to Sadra: his Quranic or revelatory (waḥyānī) view, which I take to be in continuity with his philosophical and mystical views. Then the question is whether these different views exhibit a change of mind in Sadra's views. I will then offer different ways of reconciling them.

Keywords


قرآن کریم
1. ابن سینا، حسین (1404ق. الف)، الشفاء (الهیات)، تصحیح سعید زاید، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
2. ــــــــــــــ (1404ق. ب)، الشفاء (طبیعیات)، تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیة الله المرعشی.
3. ــــــــــــــ (1375)، الاشارات والتنبیهات، نصیر الدین طوسی، قم: نشر البلاغه.
4. ــــــــــــــ (1379)، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، تصحیح محمد‌تقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5. ــــــــــــــ (1404ق. ج)، التعلیقات، تحقیق و تقدیم عبد الرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
6. ــــــــــــــ (2007م)، رساله احوال النفس، تحقیق فؤاد الاهوانی، پاریس: دار بیبلیون.
7. ــــــــــــــ (بی‌تا)، رسائل، رساله الحدود، قم: انتشارات بیدار.
8. ابن منظور، محمد بن مکرم (1300ق.)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر.
9. ابن عربی، محی الدین (بی‌تا)، الفتوحات المکیه فی معرفه الاسرار المالکیه والمکیه، 4ج، بیروت: دار صادر.
10. افلوطین، (1413ق)، اثولوجیا، تحقیق عبد الرحمن بدوی، قم: انتشارات بیدار.
11. جامی، نور الدین عبد الرحمن (1381)، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تصحیح ویلیام چیتیک، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
12. جوادی آملی، عبدالله (1376)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، قم: نشر اسراء.
13. ــــــــــــــ (1377 ـ 1378)، «حکمت صدرایی، ماهیت و مختصات»، قبسات، ش10و 11.
14. (1384)، تفسیر انسان به انسان، تحقیق محمد‌حسین الهی‌زاده، قم: مرکز نشر اسراء.
15. حسن‌زاده، حسن (1378)، رساله جعل (تحقیق در توحید صمدی) و رساله عمل ضابطه در وجود رابطی و رابط، قم: انتشارات قیام.
16. ــــــــــــــ (1362)، وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، تهران: انتشارات فجر.
17. حکیمی، محمدرضا (1386)، معاد جسمانی در حکمت متعالیه. قم: انتشارات دلیل ما.
18. الراغب الاصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد (بی‌تا)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق محمد سید کیلانی، تهران: المکتبة الرضویه.
19. سبزواری، ملاهادی (بی‌تا)، تعلیقات علی الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
20. سهروردی، شهاب الدین (1375)، مجموعه مصنفات، هانری کربن، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
21. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث.
22. ــــــــــــــ (1360الف)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
23. ــــــــــــــ (1363)، المشاعر، ترجمه فارسی بدیع الملک میرزا عماد الدوله، بی‌جا: کتابخانه طهوری.
24. ــــــــــــــ (1360ب)، اسرار الآیات، با مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
25. ــــــــــــــ (1340)، رساله سه اصل، تصحیح سید حسین نصر، تهران: دانشگاه تهران.
26. ــــــــــــــ (1378)، حدوث العالم، تصحیح حسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
27. ــــــــــــــ (1354)، مبدأ و معاد، چاپ اول، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
28. ــــــــــــــ (1379)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، چاپ سوم، قم: انتشارات بیدار.
29. ــــــــــــــ (بی‌تا)، فی الواردات القلبیه، در: الرسائل، قم: مکتبة المصطفوی.
30. ــــــــــــــ (1382)، شرح و تعلیقه صدرا بر الهیات شفا، مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
31. ــــــــــــــ (1352الف)، المسائل القدسیه، در: رسائل فلسفی، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، مشهد: انتشارات دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
32. ــــــــــــــ (1352ب)، رساله شواهد الربوبیه، در: رسائل فلسفی، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، مشهد: انتشارات دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
33. ــــــــــــــ (1419ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
34. ــــــــــــــ (1386)، ایقاظ النائمین، تصحیح محمد خوانساری، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
35. طریحی، فخر الدین (1408ق)، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
36. عمید، حسن (1374)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
37. الفناری، محمد بن حمزه (1374)، مصباح الانس، به کوشش محمد خواجوی، تهران: مولی.
38. فرغانی، سعید بن محمد (1379)، مشارق الدراری، مقدمه و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
39. قونوی، صدر الدین (1381)، اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
40. قیصری رومی، محمدداوود (1375)، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
41. مصباح یزدی، محمد‌تقی (1405)، تعلیقه علی نهایة الحکمه، قم: انتشارات در راه حق.
42. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر الاخبار الائمه الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
43. مدرس طهرانی، آقاعلی (1378)، مجموعه مصنفات حکیم آقا علی مدرس طهرانی، تحقیق محسن کدیور، تهران: مؤسسه اطلاعات.
44. مطهری، مرتضی (1375)، مقالات فلسفی، تهران: صدرا.
45. موسوی خمینی، روح‌الله (1387)، شرح دعای سحر، تهران: اطلاعات.
46. یزدان‌پناه، یدالله (1388)، مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).