عدل فراگیر

Document Type : Professional

10.22081/jpt.1997.22803

Abstract

بوالحسن على بن محمد بن حبیب البصرى الماوردى (450-364ه 1058-974م)، فقیه، ادیب، لغوى و سیاستمدار عصر عباسى است. کتاب «البغیة العلیا فى ادب الدین والدنیا»ى او را که اینک به نام «ادب الدنیا و الدین‏» معروف است، در شمار آثار ادبى او جاى داده‏اند. موضوع این کتاب، اخلاق، فضایل دینى و آداب اجتماعى و یا به تعبیر ماوردى «اخلاق المواضعه‏» است. کتاب با نثرى ادیبانه نگارش یافته است و مشتمل است‏بر: آیات و احادیث، میراث ادبى عرب و نیز فرهنگ و ادب پیش از اسلام. شیوه ماوردى در این کتاب، چیزى است میان شیوه اهل حدیث و لغت و شیوه پژوهشگران مباحث نظرى.
کتاب در پنج‏باب ترتیب یافته است:
باب اول: فى فضل العقل و ذم الهوى
باب دوم: فى ادب العلم
باب سوم: فى ادب الدین
باب چهارم: فى ادب الدنیا
باب پنجم: فى ادب النفس

این نوشته، ترجمه قسمتى از باب چهارم کتاب است. در این مختصر سعى شده ست‏سیاق ادبى کتاب حفظ شود. (1)

1. مشخصات کتابشناسى کتاب مورد بحث چنین است:
ابوالحسن على بن محمد ماوردى، ادب الدنیا و الدین، حققه و علق علیه: مصطفى سقا، دارالکتب العلمیه، بیروت، الطبعة الرابعه: 1978م، 348ص. این ترجمه مربوط به صفحات 141 تا 144 کتاب است. مقدمه، برگرفته از پیشگفتار مصحح کتاب است.
2. ادب الدنیا و الدین، ص‏135.
3. خواسته‏ها: ثروتها، اموال.
4. مصحح کتاب تذکر مى‏دهد که منظور از «سنن‏» در اینجا، قوانینى است که براى فصل خصومت میان مردم وضع شده است.
5. متى احوجت ذا کرم تخطى الیک ببعض اخلاق اللئام.
مصحح کتاب تذکر مى‏دهد که اشعار استفاده شده در این کتاب، اگرچه بسیار است، اما بیشتر آنها چندان بهره‏اى از فصاحت ندارد; زیرا بیشتر این اشعار، حاصل طبع عالمان و متصوفان است [نه شاعران]; قسمتى از اشعار نیز سروده برخى شاعران گمنام و مجهول است. اما با وجود ضعف بلاغى اشعار، از حکمت و تجربه انسانى خالى نیست، (ص‏13; مقدمه مصحح کتاب).
6. ما دمت‏حیا فدار الناس کلهم فانما انت فى دار المداراة من یدر، دارى و من لم‏یدر سوف یرى عما قلیل ندیما للندامات.