بوالحسن على بن محمد بن حبیب البصرى الماوردى (450-364ه 1058-974م)، فقیه، ادیب، لغوى و سیاستمدار عصر عباسى است. کتاب «البغیة العلیا فى ادب الدین والدنیا»ى او را که اینک به نام «ادب الدنیا و الدین» معروف است، در شمار آثار ادبى او جاى دادهاند. موضوع این کتاب، اخلاق، فضایل دینى و آداب اجتماعى و یا به تعبیر ماوردى «اخلاق المواضعه» است. کتاب با نثرى ادیبانه نگارش یافته است و مشتمل استبر: آیات و احادیث، میراث ادبى عرب و نیز فرهنگ و ادب پیش از اسلام. شیوه ماوردى در این کتاب، چیزى است میان شیوه اهل حدیث و لغت و شیوه پژوهشگران مباحث نظرى. کتاب در پنجباب ترتیب یافته است: باب اول: فى فضل العقل و ذم الهوى باب دوم: فى ادب العلم باب سوم: فى ادب الدین باب چهارم: فى ادب الدنیا باب پنجم: فى ادب النفس
این نوشته، ترجمه قسمتى از باب چهارم کتاب است. در این مختصر سعى شده ستسیاق ادبى کتاب حفظ شود. (1)
1. مشخصات کتابشناسى کتاب مورد بحث چنین است: ابوالحسن على بن محمد ماوردى، ادب الدنیا و الدین، حققه و علق علیه: مصطفى سقا، دارالکتب العلمیه، بیروت، الطبعة الرابعه: 1978م، 348ص. این ترجمه مربوط به صفحات 141 تا 144 کتاب است. مقدمه، برگرفته از پیشگفتار مصحح کتاب است. 2. ادب الدنیا و الدین، ص135. 3. خواستهها: ثروتها، اموال. 4. مصحح کتاب تذکر مىدهد که منظور از «سنن» در اینجا، قوانینى است که براى فصل خصومت میان مردم وضع شده است. 5. متى احوجت ذا کرم تخطى الیک ببعض اخلاق اللئام. مصحح کتاب تذکر مىدهد که اشعار استفاده شده در این کتاب، اگرچه بسیار است، اما بیشتر آنها چندان بهرهاى از فصاحت ندارد; زیرا بیشتر این اشعار، حاصل طبع عالمان و متصوفان است [نه شاعران]; قسمتى از اشعار نیز سروده برخى شاعران گمنام و مجهول است. اما با وجود ضعف بلاغى اشعار، از حکمت و تجربه انسانى خالى نیست، (ص13; مقدمه مصحح کتاب). 6. ما دمتحیا فدار الناس کلهم فانما انت فى دار المداراة من یدر، دارى و من لمیدر سوف یرى عما قلیل ندیما للندامات.