دفاع اختیارگروانه

Document Type : Professional

10.22081/jpt.1997.22799

Abstract

آلوین پلانتینجا (1) در کتاب خدا، اختیار و شر (2) ، به صورت گسترده به مساله شر پرداخته است. این کتاب در دو بخش سامان یافته است: 1)الحاد طبیعى (عقلانى) و براهین مربوط به آن، و 2)الهیات طبیعى (عقلانى) و براهین اثبات وجود خدا. در بخش نخست، برخى از براهین الحادى که علیه وجود خدا اقامه شده است، مورد بررسى قرار مى‏گیرد که بحث پیرامون مساله شرور مهم‏ترین و مفصل‏ترین بخش است. در این بحث، روى سخن پلانتینجا بیشتر با جى. ال. مکى است. مکى در شمار معدود فیلسوفانى قرار دارد که باور به وجود خدا را آنچنان که در ادیان آسمانى تصویر و تبلیغ مى‏شود با وجود شرور، ناسازگار مى‏دانند. هرچند پلانتینجابخش نسبتا طولانى‏اى از کتاب خویش را به این بحث اختصاص داده است، در این نوشتار خواهیم کوشید تا لب و گوهر مباحث او را باختصار طرح کرده، تصویرى اجمالى و حتى المقدور دقیق از آن ارائه دهیم.
پلانتینجا پس از اشاره‏اى کوتاه به این واقعیت که جهان، حاوى برخى شرور طبیعى و اخلاقى است، مساله شر را از زبان هیوم بازگو مى‏کند. به گفته هیوم: «آیا او [خدا] مى‏خواهد از وقوع شر جلوگیرى کند، ولى توانایى این کار را ندارد؟ در این صورت او ناتوان خواهد بود. آیا او قدرت جلوگیرى از شرور را دارد، اما نمى‏خواهد؟ در این صورت او بدخواه است. آیا او هم قادر بر جلوگیرى است، و هم اراده این کار را دارد؟ در این صورت شرور از کجا مى‏آیند؟»

 
1. Alvin Plantinga.
2. God, Freedom & Evil.
3. "Evil and Omnipotence"
4. explicit contradiction.
5. formal contradiction.
6. modus ponens.
7. implicit contradiction.
8. quasi logical rules.
9. البته پلانتینجا مقصود خود از «ضرورت‏» را در این مقام، بتفصیل بیان مى‏کند و آن را ضرورت منطقى به معناى عام، (broadly logical necessity) مى‏نامد.
10. نکته قابل توجه این است که براى چنین گروهى، تلاش براى پاسخ دادن به ادعاى متناقض بودن مجموعه A ضرورتى ندارد. زیرا براساس راى آنان خدا مى‏تواند امور منطقا محال مانند تناقض را ایجاد کند. بنابراین، او مى‏تواند سبب شود که اعضاى مجموعه A در عین تناقض با یکدیگر، همگى صادق باشند! بدین ترتیب ادعاى ملحدانى همچون مکى، هیچ مشکلى را براى گروه فوق در بر نخواهد داشت.
11. property.
12. Free will theodicy.
13. Free will Defense.
14. causal determinism.
15. J.L. Mackie, Evil and Omnipotence
16. possible worlds.
17. state of affairs.
18. inclusion.
19. preclusion.
20. complement.
21. exist.
22. are actual.
23. obtain.
24. transworlddepravity.
25. Essence.
26. براى یافتن نمونه‏اى از نقدها ر.ک به:............
27. اخیرا دیدگاه نوینى در باب مساله شرور و عدل الهى از سوى استاد على عابدى شاهرودى ارائه شده است. در این دیدگاه، پس از نقادى عمیق نظریه‏هاى کلاسیک فلسفه اسلامى، نظریه جدیدى با نام «نظریه عدل جمعى الهى‏» عرضه گردیده است. براى آگاهى تفصیلى از این نظریه رجوع کنید به مقالات ایشان در شماره‏هاى 48 تا52 نشریه کیهان اندیشه (خرداداسفند 1373).
28. see William L. Rowe and William J. Wainwright, Philosophy of Religion, p.195.
29. براى یافتن شرح نقدى این دیدگاه ر.ک: صدرالدین شیرازى، الاسفار الاربعه، ج‏1، ص‏78-75.
30. ناگفته نماند که پلانتینجا در برخى کتابهاى دیگرش توضیحات بیشترى راجع به مبادى و مبانى نظریه خویش داده است. براى مثال، وى در کتاب ماهیت ضرورت توضیح مى‏دهد که مقصود از وجود یک شى‏ء در جهانهاى ممکن گوناگون، نوعى وجود مشروط است، بدین معنا که اگر جهان مفروضى فعلیت‏یابد، شى‏ء مذکور موجود مى‏شود. ر.ک:
Alvin Plantinga, The Nature of Necessity, pp.44-51.
31. براى نمونه‏اى از اشکالات وارد شده بر نظریه ثبوت، ر.ک: ابن‏سینا، الشفاء (الالهیات)، کتابخانه مرعشى نجفى، صص‏3234 و صدرالدین شیرازى، الاسفار الاربعه، ج‏1، ص‏77 و78.
32. Richard M. Gale, On The Nature and Existence of God, (New York: Cambridge University Press, 1993),pp.178-113.