بازگشت‏به اخلاق*

Document Type : Professional

Abstract

1. علم... و بنیاد اخلاق
یکی از پدیده‏هایی که در اندیشه اروپایی معاصر و، به تبع آن، اندیشه عربی جلب توجه می‏کند، اهتمام فزاینده به مساله اخلاق و ارزشهاست. از دو دهه پیش از این، فیلسوفان و اندیشه‏گران و دانشمندان و پاره‏ای از سیاستمداران در پی آن بوده‏اند که سویه‏های اخلاقی و ارزشی همه آنچه را که در گستره دانش یا سیاست و اجتماع و اقتصاد پدید می‏آید طرح و بررسی کنند. همه ما به یاد می‏آوریم که چند سالی پیش، مساله کنترل جمعیت و پناه بردن به سقط جنین واکنشهای شدیدی را در سطح جهانی برانگیخت. این مساله، تعارض کهن و شناخته‏شده‏ای را پیش می‏کشد; تعارض میان پاره‏ای از ارزشهای ثابت دینی و برخی از مقتضیات جدید زندگی. این مساله امروزه به گونه‏ای دیگر و در سطحی دیگر متفاوت با آنچه پیشتر بود، و مصداق اصل حرمت قتل نفس قرار می‏گرفت، طرح می‏شود. سقط جنین هنگامی که در پیوند با «کنترل جمعیت‏»، به مثابه یکی از ضرورتهای توسعه در کشورهای فقیر پرجمعیت مطرح می‏گردد، دست‏کم از نظر اقتصادی، به سان ابزاری لازم برای تحقق توسعه و تامین سطح مناسبی برای زندگی مردمانی که در همه عرصه‏ها دچار سختی و کاستی و واپس‏ماندگی هستند، دیده می‏شود.

1. افلاطون، الجمهوریة، ترجمة فؤاد زکریا، (القاهرة الموسسة المصریة العامة التالیف والنشر، [1974]).
2. من این جمله را با ترجمه مرحوم بزرگمهر از سخن کانت آورده‏ام. نگا. کاپلستون، تاریخ فلسفه، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش، چاپ دوم، تهران، 1375، جلد ششم، ص‏327. [مترجم]
3. همان، ص‏335. (مترجم)
4. همان، ص‏334. (مترجم)
5. نگا. عادل العوا، المذاهب الاخلاقیه; عرض و نقد. 2ج (دمشق، مطبعة الجامعة السعدیة 1958).
6.
7.
8. لیفی برول، الاخلاق و علم العادات الاخلاقیة، ترجمه محمود قاسم، مراجعة السید محمد بدوی (القاهرة، مکتبة مصطفی الحلبی، 1953).
9. جون هرمان راندل، تکوین العقل الحدیث، ترجمه جورج طعمه، 2ج (بیروت: دارالثقافة 1955). [این کتاب با ترجمه مرحوم پاینده به فارسی درآمده است]
10. فؤاد زکریا، نیتشه، نوابغ الفکر الغربی، 1 (القاهرة، دارالمعارف، 1956); عبدالرحمن بدوی، نیتشه، ط‏3 (القاهرة، مکتبة النهضة المصریة، 1956).
.......
11. هنری برجسون، التطور الخالق، تلخیص و تقدیم بدیع الکسم (القاهرة: دارالفکر العربی، [د.ت]) و زکریا ابراهیم، نوابغ الفکر الغربی، 3 (القاهرة: دارالمعارف، 1956).
12. زکریا ابراهیم، دراسات فی الفلسفة المعاصرة (القاهرة: مکتبة مصر، 1986).
13. Max Horkheimer, Eclipse de la raison (Paris. Payot,1974)
14. ...
×. این نوشتار، برگردان مقاله‏ای است که در کتاب زیر آمده است:
الجابری، محمد عابد. قضایا فی الفکر المعاصر، مرکز دراسات الوحدة العربیة الطبعة الاولی. بیروت 1997.