آیا مى‏توان میراث عقلى اسلامى را احیا کرد؟

پى‏نوشتها:

* عنوان این مقاله عبارت است از:
Can the Islamic Intellectual Heritage be Recovered ? که توسط پروفسور چیتیک در اختیار مجله قرار گرفت و از ایشان بسیار سپاسگزاریم، و نیز از آقاى دکتر لگنهاوزن نیز بسیار سپاسگزاریم که امکان ارتباط را برقرار کردند. گفتنى است که ترجمه توسط استاد مصطفى ملکیان ویراستارى شد.
1. در این مقاله، منظور من از theology ] »صرفا کلام نیست، بلکه مبادرت به تفکر کامل درباره خداوند است; چنانکه در طول تاریخ اسلامى در وجوه مختلف جا افتاده است. از این منظر، الهیات سه وجه مهم دارد: «فلسفه‏»، «تصوف نظرى‏» یا عرفان و «کلام‏». از این سه وجه، کلام براى پرداختن به مسائل فکرى امروزى مناسبت کمترى دارد. هم فلسفه و هم تصوف نظرى به مسائل اساسى‏تر نفس، (self) و واقعیت مى‏پردازند و برخلاف کلام ضرورت ندارد که طرز تلقى جدلى داشته باشند.
2. براى آگاهى بیشتر در باب این سه بعد، که ریشه داشتن عمیق آنها را در قرآن و حدیث نشان مى‏دهد، ببینید:
S. Murata and W. Chittick, The Vision of Islam (New York: Paragon, 1994).
3. براى مطالعه نقدى تامل‏برانگیز از روشهاى موذیانه‏اى که در آن، تلویزیون موجب تضعیف عقل و آزادى انسان مى‏شود، نگاه کنید به:
Jerry Mander, Four Arguments for the Elimination of T.V. (New York: Quill, 1978).
4. قرآن غالبا کلمه «خدا» (اله به جمع آلهه) را در این معنا به کار مى‏برد. براى نمونه به این آیه توجه کنید: ارایت من اتخذ الهة هواه... (25/43) و ببینید:
Murata and Chittick, Vision, pp.ff47.
5. Pennsylvania State University Press, 1996
6. نمى‏خواهم وانمود کنم که اصولا ضد تکنولوژى هستم، بلکه با عبادت هر خدایى که مردم را از درک این که چه کسى هستند، دور کند، مخالفم. براى دیدن نقدهاى عمیق و وسیع از شیوه‏هاى متفاوتى که در آنها، تکثیر تجدد خصوصا تکثیرى که در تکنولوژى تجسم یافته، موجب جهل نسبت‏به موقعیت انسان مى‏شود، نگاه کنید به نوشتارهاى ایوان ایلیچ، (Ivan Illich) ،و براى آگاهى از دیدگاه الهیات مسیحى در این باره، به آثار ژاک ایلول، (Jacques Ellul) مراجعه کنید.