The Nõbakhti’s Approach to Mutazilite and Imamieh Theologians

Document Type : The Quarterly Jornal

Author

Abstract

The most famous Imamieh theologians in Baghdad during the minor absence (gheybati șoghrã) were Abū Sahl Isma’il ibn Ali and Abu Moĩammad Hassan ibn Mūsa Nõbakhti who had a significant role in the transfer of the Imamieh theological heritage to later theologians like Mufid and Sayyid Murtada. Since there are differences between the Imamieh thoughts during Mufid and Sayyid Murtada on the one hand and the views of the theologians during the presence (hudūr) of Imams, such as Hishamain and Mumin al-Taq and the former was rather close to Mutazilite views, some scholars hold that the Nõbakhtis had a major role in the development of Imamieh theology and its colvergence with Mutazilite theology, and in fact, the Nõbakhtis have propagated the Mutazilite rationalism among Imamieh theologians. This paper tries to reject this accusation and investifate the influence of the Nõbakhtis on Imamieh scholars by way of the comparison between the views of the two groups.

Keywords

References

  1. ابن ادریس حلی، محمد بن احمد (1411ق)، مستطرفات السرائر، تحقیق: لجنة التحقیق، قم: موسسه نشر اسلامی.
  2. ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (1392ق)، بیان تلبیس الجهمیه فی تأسیس بدعهم الکلامیه، تحقیق: محمد بن عبد الرحمن بن قاسم، مکة المکرمة: مطبعة الحکومة.
  3. ـــــــــــــ (141۵ق)، شرح العقیدة الإصفهانیه، تحقیق: ابراهیم سعیدای، ریاض: مکتبه الرشد.
  4. ـــــــــــــ (بی‌تا)، منهاج السنة النبویة، تحقیق: محمد رشاد سالم، موسسة القرطبه.
  5. ابن حجر عسقلانی (ابن حجر) (141۶ق)، لسان المیزان، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  6. ابن خلکان (بی‌تا)، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق: احسان عباس، بیروتٰ: دار الثقافه.
  7. ابن داود حلی، حسن بن علی (1392)، کتاب الرجال، تحقیق: سید محمد صادق آل بحر العلوم، نجف: مطبعة الحیدریه.
  8. ابن شهر آشوب، محمد بن علی (137۶)، مناقب آل ابی طالب، تصحیح: لجنة من أساتذه النجف الاشرف، نجف اشرف: المکتبة الحیدریه.
  9. ـــــــــــــ (1380)، معالم العلماء، نجف اشرف: مطبعة الحیدریه.

10. ابن طاووس، رضی الدین علی بن موسی (13۶3)، فرج المهموم، قم: منشورات الرضی.

11. ابن ماکولا (بی‌تا)، اکمال الکمال، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

12. ابن مرتضی، احمد بن یحیی (بی‌تا)، طبقات المعتزله، تحققیق: سوسنه دیفلد- فلزر، بیروت: المکتبة الحیاه.

13. ابن ندیم، محمد بن اسحاق (13۵0)، الفهرست، تصحیح: رضا تجدد، الطبعة الرابعه.

14. اسعدی، علیرضا (1388)، هشام بن حکم، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

15. اشعری، ابو الحسن (19۵0م)، مقالات الاسلامیین واختلاف المصلّین، تحقیق: محمد محیی‌الدین عبدالحمید، قاهره.

16. اشعری قمی، سعد بن عبد الله (13۶0)، المقالات والفرق، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

17. اشمیتکه، زابینه (1378)، اندیشه‌های کلامی علامه حلی، ترجمه: احمد نمایی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

18. اقبال، عباس (13۵7)، خاندان نوبختی، تهران: طهروبی، چاپ سوم.

19. امینی، عبد الحسین (علامه امینی) (197۶)، الغدیر، بیروت: دار الکتاب العربی.

20. انصاری، حسن (1383) «ابو سهل نوبختی»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: انتشارات دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۵.

21. بغدادی، خطیب (1417ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیه.

22. بغدادی، عبد القاهر (1408ق)، الفرق بین الفرق، بیروت: دار الجیل- دار الافاق.

23. تهرانی، شیخ محمدمحسن (آقا بزرگ تهرانی) (1403ق)، الذریعه، بیروت: دار الاضواء.

24. جوادی، قاسم (138۶)، تأثیر اندیشه‌های کلامی شیعه بر معتزله، فرق تسنن، قم: نشر ادیان.

25. حسینیان مقدم، حسین (بهار1384)، «نقش نوبختیان در پیشبرد افکار شیعه»، فصلنامه تاریخ در آیینه پژوهش، ش۵.

26. حموی، یاقوت بن عبدالله (یاقوت حموی) (1414ق)، معجم الأدبا، بیروت: دار الغرب الاسلامی.

27. خویی، ابوالقاسم (بی‌تا)، معجم رجال الحدیث، قم: بی‌چا.

28. خیاط، ابوالحسن (بی‌تا)، الانتصار، قاهره: مکتبة الثقافة الدینیه.

29. ذهبی، محمد بن احمد (1413ق)، تاریخ الاسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمرى، بیروت: دار الکتاب العربى، الطبعة الثانیة.

30. ـــــــــــــ (1993م)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: عصیب الارنووط، بیروت: موسسة الرسالة.

31. ژیماره، دانیل (138۶)، تاریخ و عقاید معتزله، ترجمۀ حمید ملک مکان، قم: نشر ادیان.

32. سبحانی، جعفر (بی‌تا)، الملل و النحل، قم: موسسه نشر اسلامی، موسسه امام صادق (ع).

33. سیدمرتضی، علی بن حسین علم الهدی (140۵ق)، رسائل الشریف المرتضی، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: دار القرآن الکریم.

34. ـــــــــــــ (1410ق)، الشافی، تهران: مؤسسة الصادق (ع).

35. ـــــــــــــ (1411ق)، الذخیره فی علم الکلام، تحقیق: سیداحمد الحسینی، قم: موسسة النشر الاسلامی.

36. ـــــــــــــ (1413ق)، الفصول المختارة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.

37. . صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی (141۶ق)، کمال الدین وتمام النعمة، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: موسسه نشر الاسلامی.

38. صفار، محمد بن حسن (1404ق)، بصائرالدرجات، تصحیح و تعلیق: حاج میرزا حسن کوچه باغی، تهران: مطبعة الاحمدی.

39. صفایی، سید احمد (13۵9)، هشام بن حکم مدافع حریم ولایت، تهران: نشر آفاق.

40. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1372)، المیزان فی تفسیر القران، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

41. طوسی، محمد بن الحسن (شیخ طوسی) (1391 ق)، الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد، نجف: منتدی النشر، دار الآداب.

42. ـــــــــــــ (1404ق)، اختیار معرفة الرجال، تحقیق: میرداماد استرآبادی و سیدمهدی رجایی، قم: موسسة آل البیت: لاحیاء التراث.

43. ـــــــــــــ (1411ق)، الغیبه للحجه، قم: دار المعارف الاسلامی.

44. ـــــــــــــ (1414ق)، أمالی، قم: دار الثقافه.

45. ـــــــــــــ (141۵ق)، رجال طوسی، قم: جامعه مدرسین.

46. ـــــــــــــ (1420ق)، الفهرست، قم: کتابخانه محقق طباطبایی.

47. عاملی، علی بن یونس (1384)، الصراط المستقیم، تحقیق: محمد باقر بهبودی، نجف، المکتبة الحیدریة.

48. قاضی عبد الجبار معتزلی، عبد الجبار بن احمد (1393 ق)، فضل الاعتزال، تونس: دار التونسیه للنشر.

49. ـــــــــــــ (140۶ق)، طبقات المعتزله، به کوشش فواد سید، تونس: الجزائر.

50. ـــــــــــــ (1422ق)، شرح الاصول الخمسه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

51. ـــــــــــــ (19۶۵م)، المغنی فی أبواب التوحید والعدل، تحقیق: جرج قنواتی، قاهره: دار‌المصریه.

52. ـــــــــــــ (1972م)، المنیة والأمل، تحقیق: سامى نشار و عصام‌الدین محمد، اسکندریه: دارالمطبوعات الجامعیة.

53. ـــــــــــــ (بی‌تا)، تثبیت دلائل النبوة، دارالمصطفی، قاهره.

54. کلباسی، محمد ابراهیم (1380). الرسائل الرجالیه، تحقیق محمد حسین درأیتی، قم: دار الحدیث.

55. کلبرگ، اتان (1371)، کتابخانه سید بن طاووس، ترجمۀ سیدعلی قرأیی، رسول جعفریان، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

56. کلینی، محمد بن یعقوب (13۶۵)، کافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

57. مادلونگ، ویلفرد (1387)، مکتبها و فرقه‌های اسلامی در سده‌های میانی، ترجمۀ جواد قاسمی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

58. مرزبانی، ابو عبید الله (بی‌تا)، الموشح، تحقیق: علی محمد البجاوی، مصر: تحفة مصر.

59. مسعودی، علی بن حسین (1409ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم: دار الهجرة، چاپ دوم.

60. معروف الحسنی، هاشم (138۶)، شیعه در برابر معتزله و اشاعره، ترجمۀ سیدمحمدصادق عارف، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ چهارم.

61. شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413ق (الف) )، أوائل المقالات، قم: چاپ کنگره شیخ مفید.

62. ـــــــــــــ (1413ق (ب) )، الإرشاد، قم: کنگره شیخ مفید.

63. ـــــــــــــ (1413ق (د) )، الفصول العشره، أوائل المقالات، قم: کنگره شیخ مفید.

64. ـــــــــــــ (1413ق (ه‍) )، «المسائل السرویة»، أوائل المقالات، قم: کنگره شیخ مفید.

65. ـــــــــــــ (بی‌تا)، الأمالی، قم: کنگره شیخ مفید.

66. مکدرموت، مارتین (13۶3)، اندیشه‌‌های کلامی شیخ مفید، ترجمۀ احمد آرام، تهران: دانشگاه تهران.

67. نجاشی، احمد بن علی نجاشی (141۶ق)، کتاب الرجال نجاشی، تحقیق: سیدموسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

68. نجمی زنجانی، محمد (13۶3)، مقدمه انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم: انتشارات شریف الرضی.

69. نعمه، عبدالله (140۵ق)، هشام بن الحکم، بیروت: دار الفکر.

Files

Share

How to cite

Statistics