بحثى اجتهادى در طهارت و نجاست

در این مقاله از مطالب ذیل سخن رفته است:
1- طهارت و نجاست از امور قراردادى و از احکام وضعیه نیستند، بلکه داراى واقعیت عینى و تکوینى‏اند که با حواس ظاهرى درک مى‏شوند.
2- نجاست و طهارت به همان معناى لغوى باقى هستند. نجاست‏یعنى پلیدى و طهارت یعنى نبودن پلیدى و پلیدى که زائل شود اگرچه به وسیله غیر آب باشد طهارت حاصل مى‏شود.
3- همه اقسام آب، یعنى آب چاه و باران و کر و غیر کر و جارى و راکد، یک حکم دارند و فقط با تغییر و فاسدشدن نجس مى‏شوند، نه به صرف ملاقات یا نجاسات.
4- در مسائل فوق، تعبد به معناى عدم درک ملاک حکم وجود ندارد، بلکه وجود و عدم حکم تابع وجود و عدم ملاک حکم است و ملاک حکم محسوس و ملموس است و از امور نامرئى و ماورائى نیست.
طهارت و نجاست در زندگى روزمره هر مسلمانى مورد توجه و داراى حکم است. طهارت بدن و لباس در نماز و طهارت خوردنیها و اشامیدنیها و طهارت آب وضوء و غسل و طهارت ابى که بدن و لباس و چیزهاى دیگر با ان تطهیر مى‏شود و نیز ممنوع بودن نجاست چیزهایى که ذکر شد، از امورى است که هر مسلمانى روزانه با آنها سر و کار دارد.
کسى که مى‏خواهد احکام طهارت و نجاست را از دلیلهاى فقهى و اجتهادى استنباط کند قبلا لازم است مفهوم طهارت و نجاست را در قرآن و حدیث مشخص نماید و براى مشخص شدن ان باید در آغاز تحقیق کند که ایا طهارت و نجاست در قرآن و حدیث‏به همان معناى اصلى لغوى و عرفى است‏یا اینکه شارع معناى جدیدى براى ان دو در نظر گرفته است؟
معناى لغوى طهارت، پاکیزگى و معناى لغوى نجاست، آلودگى و پلیدى است که واقعیت تکوینى و خارجى دارد. ولى ایا در قرآن و حدیث هم به همان لغوى استعمال شده است‏یا نه؟ کسى که مى‏خواهد اجتهاد کند، باید قبلا این مسئله را روشن سازد; زیرا در ان بین علما اختلاف وجود دارد که در ذیل به شرح ان پرداخته مى‏شود.
بعضى گفته‏اند: طهارت و نجاست در قرآن و حدیث‏به معناى لغوى و اصلى نیست، بلکه داراى معناى اعتبارى و قراردادى است که فقط در عالم اعتبار وجود دارد نه در تکوین و واقعیت‏خارجى. مثلا اگر روى شیشه‏اى خون بریزد و با آب نمک شسته شود باز هم شیشه نجس است. زیرا با مایعات غیر آب مانند آب نمک نمى‏توان چیزى را تطهیر کرد. در اینجا نجاست‏شیشه واقعیت تکوینى و خارجى ندارد یعنى تکوینا خون روى شیشه نیست و آلودگى خارجى ندارد و از نظر بهداشتى نیز استعمال ان بى‏اشکال است، ولى در عین حال، شارع براى ان نجاست اعتبار کرده و فته است: اگر دست تر به این شیشه بزنى نجس مى‏شود، اما اگر خون شیشه با آب شسته شود پاک مى‏گردد. یعنى شارع براى ان طهارت اعتبار مى‏کند. بنابراین هیچیک از طهارت و نجاست واقعیت تکوینى و خارجى ندارد بلکه فقط در عالم اعتبار و قرارداد وجود دارد. این یک نظر است.