2024-03-29T13:40:26Z
https://jpt.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=444
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
احکام دین و اهداف دین
محمدرضا
حکیمی
در این مقاله نخست ضمن تعریف دین و اینکه تنها از طریق اجتهاد مىتوان به تعیین مسیر «حوادث واقعه» پرداخت، به فلسفه وجودى اجتهاد و آنچه باید مطمحنظر مجتهدین باشد، پرداخته شده است. در ادامه مقاله به تعریف عدالت اشاره گشته و به این نکته تنبه داده شده است که در استنباط احکام دین باید این اصل بنیادین و دیگر اهداف دین مورد توجه جدى قرار گیرد و تنها به« آیات الاحکام» و «اخبار الاحکام»ى که به این عنوان شناخته شدهاند بسنده نشود. دوست دارم بحث درباره «اجتهاد» را از دیدگاهى متفاوت مطرح کنم. اوراقى که در اختیار اینجانب قرار دادهاند داراى 8 سؤال است، و چنانکه اظهار داشتهاند این سؤالها در مجموع 20تاست، و همه در مورد اجتهاد و ابعاد آن. متاسفانه خستگیها و گرفتاریها نمىگذارند که من پابپاى اقایان بیایم و همه سؤالها را در فرصتهایى که در نظر گرفته شده است پاسخ دهم. از اینرو پاسخ دقیق و جامع و آگاهانه به آن پرسشها را به دیگران وامىگذارم. و اگر در دایره پرسشهاى مورد اشاره، همه ابعاد لازم به نظر نیامده و مطرح نگشته است، از متصدیان فاضل و محترم و تکلیف اشناى مجله «نقد و نظر» مىخواهم تا آن ابعاد را تکمیل کنند... راستى چه عیب دارد که اصل سؤالها را به «اقتراح» بگذارید، و بگذارید تا بخشى وسیع از اهل نظر در این کار سازنده شرکت کنند. یعنى به جاى اینکه یک جمع محدودهر چند وارد بنشینند و سؤالهایى مطرح کنند، در دایرهاى وسیعتر، از اشخاص مختلف بخواهید تا توقعهایى را که از «اجتهاد» دارند، و رسالتهایى را که با درک دینى و اجتماعى خویش براى اجتهاد و مجتهد قائلند، همه را روشن و صریح در میان نهند; و یک بحثبسیار باز و گسترده پدید بیاورید، با شرکتکنندگان فراوان، و زاویههاى دید متفاوت.
1994
12
22
107
122
https://jpt.isca.ac.ir/article_22905_74846e83e087536370d67d6f880a9bc9.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
بحثى اجتهادى در طهارت و نجاست
ص
ن
در این مقاله از مطالب ذیل سخن رفته است: 1- طهارت و نجاست از امور قراردادى و از احکام وضعیه نیستند، بلکه داراى واقعیت عینى و تکوینىاند که با حواس ظاهرى درک مىشوند. 2- نجاست و طهارت به همان معناى لغوى باقى هستند. نجاستیعنى پلیدى و طهارت یعنى نبودن پلیدى و پلیدى که زائل شود اگرچه به وسیله غیر آب باشد طهارت حاصل مىشود. 3- همه اقسام آب، یعنى آب چاه و باران و کر و غیر کر و جارى و راکد، یک حکم دارند و فقط با تغییر و فاسدشدن نجس مىشوند، نه به صرف ملاقات یا نجاسات. 4- در مسائل فوق، تعبد به معناى عدم درک ملاک حکم وجود ندارد، بلکه وجود و عدم حکم تابع وجود و عدم ملاک حکم است و ملاک حکم محسوس و ملموس است و از امور نامرئى و ماورائى نیست. طهارت و نجاست در زندگى روزمره هر مسلمانى مورد توجه و داراى حکم است. طهارت بدن و لباس در نماز و طهارت خوردنیها و اشامیدنیها و طهارت آب وضوء و غسل و طهارت ابى که بدن و لباس و چیزهاى دیگر با ان تطهیر مىشود و نیز ممنوع بودن نجاست چیزهایى که ذکر شد، از امورى است که هر مسلمانى روزانه با آنها سر و کار دارد. کسى که مىخواهد احکام طهارت و نجاست را از دلیلهاى فقهى و اجتهادى استنباط کند قبلا لازم است مفهوم طهارت و نجاست را در قرآن و حدیث مشخص نماید و براى مشخص شدن ان باید در آغاز تحقیق کند که ایا طهارت و نجاست در قرآن و حدیثبه همان معناى اصلى لغوى و عرفى استیا اینکه شارع معناى جدیدى براى ان دو در نظر گرفته است؟ معناى لغوى طهارت، پاکیزگى و معناى لغوى نجاست، آلودگى و پلیدى است که واقعیت تکوینى و خارجى دارد. ولى ایا در قرآن و حدیث هم به همان لغوى استعمال شده استیا نه؟ کسى که مىخواهد اجتهاد کند، باید قبلا این مسئله را روشن سازد; زیرا در ان بین علما اختلاف وجود دارد که در ذیل به شرح ان پرداخته مىشود. بعضى گفتهاند: طهارت و نجاست در قرآن و حدیثبه معناى لغوى و اصلى نیست، بلکه داراى معناى اعتبارى و قراردادى است که فقط در عالم اعتبار وجود دارد نه در تکوین و واقعیتخارجى. مثلا اگر روى شیشهاى خون بریزد و با آب نمک شسته شود باز هم شیشه نجس است. زیرا با مایعات غیر آب مانند آب نمک نمىتوان چیزى را تطهیر کرد. در اینجا نجاستشیشه واقعیت تکوینى و خارجى ندارد یعنى تکوینا خون روى شیشه نیست و آلودگى خارجى ندارد و از نظر بهداشتى نیز استعمال ان بىاشکال است، ولى در عین حال، شارع براى ان نجاست اعتبار کرده و فته است: اگر دست تر به این شیشه بزنى نجس مىشود، اما اگر خون شیشه با آب شسته شود پاک مىگردد. یعنى شارع براى ان طهارت اعتبار مىکند. بنابراین هیچیک از طهارت و نجاست واقعیت تکوینى و خارجى ندارد بلکه فقط در عالم اعتبار و قرارداد وجود دارد. این یک نظر است.
1994
12
22
123
166
https://jpt.isca.ac.ir/article_22906_eddf9fccffb294b25753e7d0ae1dd1e9.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
کاربرد مأخذ فقهی
علیرضا
فیض
کاربرد مأخذ فقهی
1994
12
22
167
194
https://jpt.isca.ac.ir/article_22907_2e542dbb0239a9a90ae3de338b04058f.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
حجیّت سیره
سیدمحمدباقر
صدر ترجمه سیدحسن اسلامی
سیره عقلایى عملا یکى از منابع مهم فهم احکام است و بسیارى از احکام دین مبین اسلام از احکام امضایى است که همان سیره عقلاست. با وجود این چندان که باید به تنقیح این بحث پرداخته نمىشود و از آن به اجمال بحث مىکنند. از معدود کسانى که این بحث را شکافته و شقوق آن را بیان داشتهاند، مرحوم شهید صدر است. ایشان با دقتى قابل توجه به انواع سیره و مبانى حجیت آن پرداختهاند. مقاله حاضر ترجمه بخشى از کتاب بحوث فى علم الاصول است. گرچه معمولا بحث «ظواهر» به عنوان نخستین اماره و ظن شرعى، مقدم داشته مىشود، لیکن از آنجا که مهمترین دلیل حجیت امارات مهمى مانند «ظواهر» و خبر واحد ثقه که مهمترین امارات در فقه هستند سیره عقلاست، ناگزیر از بحثى مستقل در باب سیره و دلیلیت و شرایط آن هستیم تا آگاهانه و با روشنى بتوانیم به آن در مباحث اصولى استناد کنیم. در واقع استدلال به سیره عقلا مختص مسائل اصولى و باب امارات نیست، بلکه در ابواب فقه، بویژه در ابوابى مانند معاملات، که عقلا در آن به قانونگذارى مىپردازند، رایج است. مقصود آن است، در مواردى که قبلا از دلایل دیگرى مانند اجماع منقول، شهرت، اعراض مشهور از خبر صحیح و یا عمل آنان به خبر ضعیف براى اثبات مسلمات و مرتکزات فقهى استفاده مىشد، به جاى آنها از سیره استفاده کرد، تا در تنگناى استفاده از فتاواى قدماى اصحاب و یا اراى فقهى مشهور، بتوان آنها را کنار گذاشت و به وسیله سیره عقلا به نتایج مطلوب رسید.
1994
12
22
195
212
https://jpt.isca.ac.ir/article_22908_26a41d16a94d5ba923e374f7f7ce63f4.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
روش اجتهادى فقها
در گفتگو با آقایان
لطف الله صافی، حسین نوری و ابوطالب تجلیل
چون نخستین شماره به «مبانى اجتهاد» اختصاص یافت، بحث و بررسى درباره مبانى اجتهادى فقیهان نامور شیعه مىتواند مفید افتد. در این شماره «روش اجتهادى» فقیه فرهیخته و عالم بزرگوار، حضرت آیة الله العظمى بروجردى، که از مفاخر حوزه اجتهادى شیعه است، از زبان تربیتیافتگان برجسته ایشان مورد بحث و بررسى قرار گرفتهاست. در این بحث، حضرات آیات عظام ، لطف الله صافى و حسین نورى و ابوطالب تجلیل ایدهم الله تعالى شرکت جستند که لازم است از عنایات آنان صمیمانه تشکر شود. لازم به ذکر است که این گفتگوها به صورت مجزا و طى جلساتى چند صورت پذیرفتهاست.
1994
12
22
213
267
https://jpt.isca.ac.ir/article_22909_c10f4e386890e5de2593bb97ce666657.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
کتابشناسى توصیفى فقه مقارن
مهدی
مهریزی
در این مقاله نویسنده در آغاز به تعریف فقه مقارن و سابقه آن در جهان اسلام پرداخته و بر اهمیت آن و لزوم عنایتبدان تاکید کرده است. سپس به توصیف و معرفى کتابهایى پرداخته که در این باره است; از جمله: الفقه على المذاهب الخمسة، الفقه على المذاهب الاربعة، موسوعة الفقه الاسلامى، مختلف الفقهاء.
1994
12
22
267
278
https://jpt.isca.ac.ir/article_22910_649c6d7155323622c723c71d85e94d71.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1373
1
1
مفهوم "توانایی" و راهکار شرطی مور
بهرام
علیزاده
عبارتِ فاعل از " توانایی انجام فعل به گونۀ دیگر" برخوردار است به چه معناست. مباحث بسیاری در فلسفه معاصر پیرامون معنای این عبارت مطرح شده است. جی ای مور در کتاب اخلاق استدلال کرده است که فاعل از توانایی انجام فعل به گونۀ دیگر برخوردار است تنها اگر به گونۀ دیگر انتخاب کرده باشد. نخستین بار آستین ردیّهای بر تحلیل شرطی مور نگاشته است. او معتقد بود که دستهای از جملات با ظاهر شرطیه - اگر-آنگاه - به معنای واقعی شرطیه محسوب نمیشوند، مثل این گزاره که " میتوانستم به گونۀ دیگر عمل کنم اگر آنگونه میخواستم". پس از او، چیزم و لرر تلاش کردهاند هر گونه تحلیل شرطی از عبارت "S میتواند X را انجام دهد" را رد کنند. به نظر آنها گزارههایی با قالبِ "اگر C محقق باشد S عمل X را انجام خواهد داد" با گزارۀ ""S میتواند عمل X را انجام دهد" هممعنا نیست. بروس آون معادلۀ بالا را معادلهای درست میداند و معتقد است که استدلال چیزم و لرر حاوی نوعی مصادره به مطلوب است. در این مقاله ضمن مروری بر این بحث، مدعای طرفین را بررسی کرده و خواهم گفت که اشکالهای بروس آون قانع کننده نیستند.
"توانایی"
"توانایی انجام فعل به گونۀ دیگر"
"تحلیل شرطی"
"آزادی"
"مور"
1994
12
22