2024-03-29T14:46:10Z
https://jpt.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=440
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
الحیاة؛ دین و زندگی
محمدرضا
حکیمی
الحیاة؛ دین و زندگی
1997
01
20
75
116
https://jpt.isca.ac.ir/article_22848_8fefe53fbdaf04492570720c9dcc0514.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
در جستوجوی ریشهها
محمدامین
احمدی
در جستوجوی ریشهها
1997
01
20
117
144
https://jpt.isca.ac.ir/article_22861_e9c1ec907ba0daf502128fd950e34e53.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
فروغ دین در فراق عقل
محمدتقی
سبحانی
1. عصر جدید همگام با نوآورى و دستاوردهاى علمى و فنى از همان آغاز، سنت و دین را به چالشى جدى فراخواند و پرسشهاى نو به نو در پیش پاى دینداران و دینپروران نهاد. دانش و فلسفه غرب آنگاه که پرورده شد آهنگ شرق کرد و نواى ناآشنایى نواخت. تفکر دینى که خسته از قرنها نزاع و کشمکش اینک به خواب ناز فرو رفته بود، از شور این هیاهو سر برداشت. امت اسلامى در سیاهترین شبهاى حیات خویش همهمهاى شنید که نه بدرستى آن رامىشناخت و نه از ماوى و مقصودش آگاهبود.از آن میان تنها اندکى خواب آلودهجسارت یافتند که از حصار امن خویشپافرا نهند و از سر این ماجرا خبرگیرند. عالمان نواندیش و روشنفکران مسلمان در چنین فضایى بود که به صحنه درآمدند و در فکر چاره شدند. دفاع از دین در تندباد اندیشههاى مادى و همسازى دین و دنیا یا تدین و تمدن مضمون مشترک همه این تلاشها بود. اما یک تفاوت اساسى این دو جریان را از یکدیگر جدا مىساخت: دسته نخست، که پرورده سنت و فرهنگ دینى بود، تمدن و تکنولوژى را اصولا در همنوایى و همسویى با دین مىخواست و چاره درد را از متون دینى بازمىجست. اما گروه اخیر، به دلیل انس و آشنایى بیشتر با پدیده رو به رشد نوگرایى، به دین از زاویه دیگرى مىنگریست. از این نگاه، فرهنگ جدید کاروانى بود که دیر یا زود از راه مىرسید. تجدد هرچند میهمانى است ناخوانده، ولى باید گرامىاش داشت و به استقبالش شتافت.
1997
01
20
145
167
https://jpt.isca.ac.ir/article_22849_ac81c55dd2962031b211fb2e5de9ab3c.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
آب را از سرچشمه مبندید
هادی
صادقی
آب را از سرچشمه مبندید
1997
01
20
168
185
https://jpt.isca.ac.ir/article_22850_fd6f589720b78af120087143e8e201b7.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
انتظار از دین؛ نقدونظر
حاتم
قادری
مقدمه
این مقاله عهدهدار پرداختن به دو موضوع است: اول سعى بر آن دارد تا نشان دهد که مقوله «انتظار از دین» دیرینه نیست و در عقلانیت معاصر ریشه دارد. درحالى که متعلق انتظار از دین این طور نبوده و همپاى دین و انسان قدمت دارد. هدف دوم مقاله نشان دادن محوریترین متعلقات «انتظار از دین» است و در تمامى مقاله قصد بر آن بوده که کلیت و شمولیتبحث محفوظ بماند و مثالها صرفا از باب روشن شدن مطلب آمده است.
1997
01
20
186
198
https://jpt.isca.ac.ir/article_22851_adbc957ac466fcb9b0704af6ee432a92.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
شیوههاى تبیین انتظار از دین
محمد
نصر
انتظار از دین یعنى میزان تواناییهاى دین براى پاسخگویى به نیازهاى بشر و سامانبخشى به حیات انسان و نقشى که دین در این میان به عهده خود بشر قرار داده است. این موضوع در بین مسلمانان به گونهاى خاص سابقه دیرینه داشته است. اگر دین را به سه بخش عقاید، اخلاق و احکام تقسیم کنیم، نزاع اشاعره و معتزله در بخش عقاید، و نزاع حسن و قبح عقلى و شرعى میان اشاعره و عدلیه به نوعى چالش بر سر انتظار از دین در عقاید و اخلاق یعنى توانایى عقل بشرى و شرع نبوى در تبیین عقاید و تشخیص خیر و شر به حساب مىآید. همچنین بحث عللالشرایع و مقاصد الشریعة، تلاشى عقلانى و شرعى در کشف نتایج احکام شرعى براى بشر و به نوعى بیان میزان توانایى دین در برطرفساختن نیازهاى بشر و تعالىبخشى آن به انسان بوده است.
1997
01
20
199
207
https://jpt.isca.ac.ir/article_22852_602a1e641e15085b4992733e54fb86e0.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
درآمدى بر قلمرو فقه
مهدی
مهریزی
مساله «انتظار بشر از دین» موضوعى است که از دو سو بدان مىتوان نگریست و آن را مورد پژوهش قرار داد: یکى نگاه برون دینى به مساله است که با سنجشهاى عقلانى به دست آوریم از دین چه خواسته و تقاضایى داریم; و دیگرى نگاه درون دینى است که بر اساس منابع و متون دینى مشخص گردد دین تا کجا با زندگى انسان سر و کار دارد. از این نگاه دوم به «کمال دین» یا «جامعیت دین» تعبیر مىشود. گرچه امروزه بسیارى تنها از زاویه نخستبه موضوع مىنگرند، ولى حق آن است که این تلاشى ناقص و نارساست. زیرا اگر به دست آوریم که از دین چه انتظارى هست و چرا باید سراغ دین رفت، نمىتوان استنتاج کرد که دین چه قلمروى دارد. چرا که اگر بر اثر نیاز و خواستههایى که آدمى خود از انجامش عاجز است، سراغ دین رفت، به چه دلیل مىتوان نفى کرد که در شناسایى نیازها دچار اشتباه نشده و پارهاى از خواستههایش را نشناخته تا جوابش را از دین بخواهد.
1997
01
20
208
229
https://jpt.isca.ac.ir/article_22853_2113c7ba8a27c2d5b56a019901fcf613.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
سرشت اخلاقى دین
محسن
جوادی
1. دین و اخلاق دو پدیدهاند که در بستر زندگى انسان روییده و بالیدهاند. هر دو در چشم انسان محترم و محتشمند و براحتى قابل اغماض و چشمپوشى نیستند. تجربه ارزشهاى اخلاقى، یعنى این احساس که برخى از اعمال و افعال آدمى قابل ستایش و توصیه است و برخى دیگر نکوهیده و شایسته تحریم و منع، همواره بخشى از تجارب آدمى را تشکیل مىدهد و هرگونه انسانشناسى که این احساس و تجربه اخلاقى را نادیده بگیرد، در واقع ماهیت آدمى را درک نکرده است (1) . بنابراین اخلاق که چیزى جز تامل و تدبر در همین افعال حسن و اعمال قبیح نیست، جزئى جدانشدنى از زندگى بشر است. دین هم که با احساس دلانگیز اما مهابتخیز حضور خداوند در جاىجاى عالم طبیعت و ماوراى آن سروکار دارد، در ساحت اعمال و رفتار انسانى به صورت شریعت و قوانین وحى شده، حضور مىیابد. دین که قدمت آن به درازاى عمر انسان است و همواره بخش مهم زندگى انسان و بلکه تمام زندگى او را تحت تاثیر خود قرار داده، چیزى نبوده و نیست که بشر بآسانى به کنارش گذارد و بىدغدغه آن به زندگى خود ادامه دهد.
1997
01
20
230
249
https://jpt.isca.ac.ir/article_22854_cd1beaba4ced4c258265984d873de5c9.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
دشمن فضیلت
برهان
غلیون ترجمه محمدمهدی خلجی
1997
01
20
250
269
https://jpt.isca.ac.ir/article_22855_d04b3e6fe4f08fc955068848329609e2.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
تجدید بناهای طبیعتگرایانه از دین
ویلیام، پی
آلستون ترجمه غلامحسین توکلی
1997
01
20
270
277
https://jpt.isca.ac.ir/article_22856_0963af1d15286692938b5e618c4108be.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
تبیین اجتهاد و جایگاه موضوعشناسى در آن
سیدمحسن
موسوی گرگانی
اشاره:
این نوشته، نقدى استبر مقاله «جایگاه موضوعشناسى در اجتهاد» که در شماره پنجم مجله چاپ گردیده بود.
اجتهاد چیست؟
اجتهاد در لغتبه معناى بذل وسع و طاقت است و در اصطلاح فقها عبارت است از قوهاى که مىتوان با آن احکام شرعى را استنباط و استخراج کرد و یا منظور از آن تحصیل برهان و دلیل بر حکم شرعى است و یا اجتهاد عبارت است از به کارگرفتن تمام نیرو براى به دست آوردن علم یا ظن غیرممنوع به حکم شرعى فرعى. هریک از این تعاریف را که گزینش کنیم باید بپذیریم که اجتهاد مبتنى بر مبادى و مقدماتى است که بدون در دست داشتن آنها اجتهاد میسر نیست، گرچه این امر انکارپذیر نیست که زمان و مکان در کم و زیادى و شدت و ضعف آنها نقش بسزایى دارد.
1997
01
20
278
296
https://jpt.isca.ac.ir/article_22857_3e5b17e62207b1734cc66010301f420c.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
معرفت دینی در بستر زمان و مکان
ابوالقاسم
فنایی
1997
01
20
297
332
https://jpt.isca.ac.ir/article_22858_7d5f61782266db94bb76cf53ad08ce21.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
بنیان استوار فطرت نقدى بر مقاله «معقولیت اعتقادات دینى»
محمد
اخوان
این نوشته، نقدى استبر مقاله «معقولیت اعتقادات دینى»، منتشر شده در مجله نقدونظر شمارههاى سوم و چهارم، تابستان و پاییز 1374، به قلم آقاى احمد نراقى. نویسنده محترم در آن مقاله مدعى شده بود تقریرى جدید از نظریه فطرت ارائه کرده است. در این مقاله عمدتا به دنبال دو امریم: یکى اینکه نشان دهیم معقول بودن اعتقاد دینى به معناى فطرى بودن آن نیست و فطرى بودن، معناى دیگرى دارد; دیگر اینکه معقول بودن، اعم از خطا بودن و صحیح بودن، دانسته شده (1) و این مساله که اعتقادات دینى معقول است، به هیچ رو افتخارآمیز جلوه نمىکند و نشانه حقانیت آنها نیست.
1997
01
20
333
345
https://jpt.isca.ac.ir/article_22859_9175df6d5c559fe73c8732324248f5a7.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1375
2
6
راهنیافتن باورها و ارزشها به حوزه کنشها و هنجارها
رحیم
رئوفت
1. در میان مکاتب و دیدگاههاى مختلفى که به تبیین و تحلیل تحولات اجتماعى و کنشهاى انسانى در جوامع بشرى پرداختهاند، همچون مارکسیسم، نخبهگرایى، کارکردگرایى، ساخت گرایى و... به نظر مىرسد دیدگاه فرهنگگرا، دیدگاهى است که نسبتبه دیگر نظریههاى رقیب، تا حدى به مبانى اندیشهاسلامى نزدیکتر است. بر اساس نظریه فرهنگگرا (Culturalism Theory) ، کنشهاى فردى و جمعى افراد در جوامع مختلف، تحت تاثیر فرهنگ به عنوان کل پیچیدهاى (Complex whole) از اعتقادات، باورها، ارزشها و آداب و رسوم موجود آن جامعه شکل مىگیرد. (1) از این دیدگاه، فرهنگ زیربناى تحولات اجتماعى و تعیین کننده راه زندگى انسانهاست و به زندگى آنان معنى و هدف مىبخشد. ابونصر فارابى (259-339 ق) با تکیه بر همین دیدگاه، جامعههاى انسانى را بر اساس فرهنگ و ارزشهاى غالب در آنها به شهرها (مدینهها)ى فاضله و غیر فاضله تقسیم مىکند: «شهرى که قصد (ساکنینش) از اجتماع در آن، تعاون در چیزهایى است که آنها را به سعادت مىرساند در حقیقت مدینه فاضله است.» (2) مدینهغیر فاضله (جاهلیه) در اقسام خود به همان نسبتى که فرهنگ و خلقیات مردمانش رو به سقوط و تباهى مىرود، از مدینهفاضله فاصله مىگیرد. مدینههاى کرامیه، جماعیه، تغلبیه، ضروریه، نزاله و... هر یک داراى فرهنگهایى از قبیل بزرگى جویى، آزادیخواهى (از هر قید و بندى)، اعتقاد به اصل «الحق لمن غلب»، اکتفا کردن به ضروریات مادى زندگى و... هستند (3) . هر چند برخى از پژوهشگران به فارابى نسبت دادهاند که علىرغم اعتقاد به تحولپذیرى ذاتى انسان، مدینههاى غیرفاضله را قابل دگرگونى تکاملى ندانسته، به گونهاى که گویى آن روشها یا ثابت است و یا منجر به تباهى و فناى محض مىشود (4) ، باید گفت فارابى در «سیاست مدنیه» پدید آمدن مدینهفاضله از بطن مدینههاى ضروریه و جماعیه را آسانتر و ممکنتر دانسته است (5) .
1997
01
20
346
362
https://jpt.isca.ac.ir/article_22860_4792fa5c2411ec30b2dc181d7a1a22f8.pdf