ORIGINAL_ARTICLE
کارکردهای رهاییبخشِ «یاد رنج متعالی» در رویارویی با رنجهای انسانِ معاصر
این مقاله، با عطف توجه به الاهیات عملیِ سنتِ شیعی و جایگاه «رنج وجودی» در آن، میکوشد مدلی از هویت مشترک دینی و انسجام اجتماعی مبتنی بر «یاد رنج وجودی» در درون و در میان ادیان ابراهیمی و حتی غیرابراهیمی را پیشنهاد نماید. رنج وجودی و رهاییبخش که نمونۀ تاریخی آن را میتوان در آلام پیامبر خاتم9 و اهل بیت: مشاهده کرد رنجی است خاتم و کمالیافته (بهلحاظ تاریخی) که کمال آ ن را میتوان در چهار عنصر اجتماعی بودن، عقلانیبودن، احساسیبودن، و وجودیبودن مشاهده کرد. یاد چنین رنجی که در گذشته رخ داده، میتواند راهی باشد مشترک، برای همزیستی اجتماعی و بین الادیانی در زمان کنونی، برای دوری گزیدن و رهایی از رنجهای انسانی در حال و آینده، و برای تقریب افقهای مشترک معنایی از زندگی.
[i]. این مقاله، که ثمرۀ مطالعات نویسنده در دانشگاه ویرجینیای آمریکا (در سال 2008ـ 2009) است، با اساتید مختلف در دپارتمان دینشناسی، همچون عبدالعزیز ساشادینا(اسلامشناس)، پیتر اکس (استاد در فلسفه یهودی)، پُل جونز (استاد در الاهیات لیبرال)، لَری بوشارد (استاد در ادبیات و الاهیات تراژیک)، کیون هارت(استاد در پدیدارشناسی)، چارلز متیوز (استاد در اخلاق و الاهیات سیاسی)، و برخی از اساتید در دپارتمان جامعهشناسی مانند جیمز هانتر (استاد در دین و فرهنگ)، و بسیاری از دانشجویان دینشناسی و جامعهشناسی در دوره دکترا مورد گفتوگو قرار گرفته و سرانجام در میان اعضای هیئت عملی و محققینِ «مؤسسه مطالعات پیشرفته در فرهنگ» (IASC) وابسته به دپارتمان جامعهشناسی دانشگاه ویرجینیا در ماه مِی 2009 بهطور رسمی ارائه گردیده است.
https://jpt.isca.ac.ir/article_3095_36c730cb7d6e74eaee50a985da00e291.pdf
2010-06-22
2
26
رنج وجودی (رنج برای)
رنج از
یاد آرامبخش
شورِ نفسانی و انسجام اجتماعی
حبیب الله
بابایی
babai90@yahoo.com
1
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
AUTHOR
1. قرآن کریم.
1
2. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات بعثت.
2
3. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیۀ.
3
4. طبرسی، فیض بن حسن، المجمع البیان فی تفسیر القرآن.
4
5. فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، بیروت، العالمیه.
5
6. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 39.
6
7. مطهری، مرتضی، ختم نبوت، قم، صدرا، 1382.
7
8. مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، به اهتمام احمدعلی بابایی، تهران، دارالکتب الاسلامیۀ.
8
9. Ayoub, Mahmoud, Redemptive Suffering in Islam (A Study of the Devotional Aspects of Ashura in Twelver Shiism), New York: Mouton Publishers. The Hague. Bahraani, 1978.
9
10. Balthasar, Hans Urs von, Theo-Drama, Theological Dramatic Theory, Translated by Graham Harrison. Sanfrancisco: Ignatius Press, Vol. V, 1998.
10
11. Brown, Wendy, State of Injury, Power and Freedom in Late Modernity. Princeton, Princeton University Press, 1995.
11
12. Bultmann, Rudolf, “New Testament and Mythology” in Kerygma and Myth, edited by H. W. Bartsch, SPCK, 1953.
12
13. Castelli, Elizabeth, Martyrdom and Memory, Early Christian Cultural Making, New York: Columbia University Press, 2004.
13
14. Edelglass, William, Levinas on Suffering and Compassion, Sophia, (2006) : Vol. 45, No. 2.
14
15. Farley, Wendy, Tragic Vision and Divine Compassion A Contemporary Theodicy, Kentucky, Louisville: Westminster/ John Knox Press, 1990.
15
16. Giddens, Anthony, Modernity and Self-Identity, Stanford: Stanford University Press, 1991.
16
17. Hirschman, Albert, O. The Passions and the Interests, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1977.
17
18. Kitamori, Kazoh, Theology of the Pain of God, London: SCM Press Ltd, 1966.
18
19. Komesaroff, Paul, A. At the Gates of the Labyrinth: A meditation on Suffering, The Hedgehog Review, (2006): Fall.
19
20. Levinas, Emmanuel, ‘Useless Suffering, Entre Nous, Thinking - Of - The- Others, Transleated by Michael, B. Smith and Barbara Harshav. New York: Columbia University Press, 1998.
20
21. Maier, Charles, S. A Surfeit of Memory? Reflections on History Melancholy and Denial. History and Memory, (1993): 5.
21
22. Metz, Johannes Paptist, Faith in History and Society. Translated and edited by J. Matthew Ashley. New York: A Herder & Herder Book, 2007.
22
23. Moltmann, Jürgen, The Crucified God Yesterday and Today: 1972-2002. Passion for God, Theology in Two Voices, Louisville. London: Westminster John Knox Press, 2004.
23
24. Moltmann, Jürgen, The Crucified God. Translated by R. A. Wilson and John Bowden. Fortress Press ed. New York: Harper & Row, 1993.
24
25. Moltmann, Jürgen, Theology of Hope. New York: Harper & Row. Fortress Press (ed.), 1993.
25
26. Nietzsche, Freidrich Wilhelm, The Genealogy of Morals. New York. The Modern Library, 1918.
26
27. Ricoeur, Paul, Memory, History, Forgetting, Chicago: The University of Chicago Press, 2006.
27
28. Rorty, Richard, Contingency, irony and solidarity. New York: Cambridge University Press, 1997.
28
29. Sachedina, Abdulaziz A., “Activist Shi’ism in Irran, Iraq, and Lebanon,” in Fundamentalisms Observed. Edited by Martin E. Marty and R. Scott Applebly. Chicago and London: The University of Chircago Press, 1991.
29
30. Snyder, Justin, An Introduction to Trauma and Politics: Victimhood, Regret, and Healing”, Amalgam, (2008). Vol. 2, No. 1.
30
31. Soelle, Dorthee, Suffering. Transleated by Everett R. Kalin. Philadelphia: Fortress Press, 1975.
31
32. Surin, Kenneth, Theology and the Problem of Evil, UK; New York: Oxford, 1986.
32
33. Taylor, Charles, A Catholic Modernity? Edited by James L. Heft. New York, Oxford: Oxford University press, 1999.
33
34. Weil, Simone, Gravity and Grace. London: Ark, 1987.
34
35. White, Stephen K., The Ethos of a Late-Modern Citizen. Harvard: University Press, 2009.
35
ORIGINAL_ARTICLE
تواناییهای سیاسی فلسفة اسلامی
نوشتار حاضر که به بحث از تواناییهای فلسفة اسلامی در حوزۀ سیاست میپردازد، این پرسش را محور قرار میدهد که آیا فلسفۀ اسلامی استعداد و قابلیت ورود به حوزۀ سیاست یا پرداختن به مباحث فلسفۀ سیاسی را دارد؟ در این راستا، ضمن تبیین معنا و مفهوم «فلسفۀ سیاسی اسلامی» و اشاره به جایگاه فلسفه اسلامی در میان دانشهای اسلامی، نسبت فلسفۀ اسلامی و تاریخ تمدن اسلامی بهویژه در ایران، مورد بحث قرار گرفته است.
در ادامه، ضمن اشارۀ اجمالی به تاریخ فلسفۀ سیاسی اسلامی، دیدگاهها و رویکردهای مختلف اندیشمندان معاصر در باب فلسفۀ سیاسی اسلامی و تواناییهای آن تحت عنوان قائلان به انحطاط، امتناع و توانایی سیاسی فلسفۀ اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است و به اختصار به شرایط، منطق و شیوۀ تولید فلسفۀ سیاسی در عصر حاضر نیمنگاهی افکنده است.
https://jpt.isca.ac.ir/article_3096_7e629a95701077768f372fe43fbd8c76.pdf
2010-06-22
27
64
فلسفۀ سیاسی
فلسفۀ سیاسی اسلامی
انحطاط
امتناع
توانایی فلسفۀ اسلامی
احمد
بستانی
ahmad.bostani@gmail.com
1
عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی
AUTHOR
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، «معنای سیاست مدن در ملاصدرا»، فلسفه سیاسی در حکمت ملاصدرا، به کوشش محمد خامنهای، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1386.
1
2. ــــــــــــ ، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران، طرح نو، 1376.
2
3. ابنسینا، منطق المشرقیین، بیروت، 1982.
3
4. ــــــــــــ ، «اقسام العلوم»، تسع رسائل، قاهره، دارالعرب للبستانی، بیتا
4
5. ــــــــــــ ، «طبیعیات من عیون الحکمه»، تسع رسائل.
5
6. ــــــــــــ ، الهیات دانشنامۀ علایی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383.
6
7. ــــــــــــ ، تسع رسائل.
7
8. ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران، طرح نو، 1378.
8
9. ــــــــــــ ، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1371.
9
10. اشتراوس، لئو، حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمۀ باقر پرهام، تهران، آگه، 1373.
10
11. ــــــــــــ ، فلسفۀ سیاسی چیست؟، ترجمۀ فرهنگ رجایی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
11
12. افروغ، عماد، گفتارهای انتقادی، تهران، شرکت انتشارات سوره مهر، 1385.
12
13. ــــــــــــ ، «انقلاب صدرایی، تبیین انقلاب اسلامی بر اساس حکمت متعالیه»، هفتهنامه پگاه حوزه.
13
14. افلاطون، «قوانین»، ترجمۀ محمدحسن لطفی، دوره آثار افلاطون، جلد چهارم، تهران، خوارزمی، 1378.
14
15. اکبریان، رضا، «مقایسه میان نظر ملاصدرا و فارابی درباره رئیس اول مدینه».
15
16. امیدی، مهدی، «امکان فلسفه سیاسی اسلامی و نقدهای آن»، پژوهش و حوزه، سال ششم، 1384، شماره اول و دوم.
16
17. آیتاللهی، حمیدرضا «ضرورت ارائه اندیشه سیاسی مبتنی بر دیدگاه صدرایی».
17
18. بدوی، عبدالرحمن، افلاطون فی الاسلام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مکگیل، 1353.
18
19. بستانی، احمد «تاریخنگاری فلسفه سیاسی اسلامی»، پژوهش و حوزه، 1384.
19
20. ــــــــــــ ، «نقدی بر گزارش ارزیابی تحلیلی انتقادی نظریه زوال اندیشه سیاسی در ایران»، مجله علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 26.
20
21. ــــــــــــ ، و حقیقت، سیدصادق، «ملاحظاتی دربارۀ کتاب قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام»، مجله نامه مفید، سال هشتم، شماره 32.
21
22. پانوسی، استفان، تأثیر فرهنگ و جهانبینی ایرانی بر افلاطون، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1356.
22
23. تقوی، محمدناصر، دوام اندیشه سیاسی در ایران، ارزیابی تحلیلی نظریه زوال اندیشه سیاسی، قم، بوستان کتاب، 1384.
23
24. جمیلی، رشید، نهضت ترجمه در شرق جهان اسلام در قرن سوم و چهارم هجری، ترجمه صادق آینهوند، تهران، سمت، 1385.
24
25. جوادی آملی، عبدالله، «حکمت متعالیه سیاست متعالیه دارد»، سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، به کوشش شریف لکزایی، قم، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387.
25
26. حائری یزدی، مهدی، جستارهای فلسفی، به اهتمام عبدالله نصری، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1384.
26
27. خامنهای، سیدمحمد، «حکمت عملی در حکمت متعالیه»، فلسفه سیاسی در حکمت ملاصدرا.
27
28. خاتمی، سیدمحمد، آیین و اندیشه در دام خودکامگی، تهران، طرح نو، 1378.
28
29. داود فیرحی، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی، 1387.
29
30. داوری اردکانی، رضا، «رئیس اول مدینه در نظر ملاصدرا»، فلسفۀ تطبیقی، تهران، نشر ساقی، 1383.
30
31. ــــــــــــ ، فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران، نشر ساقی، 1382.
31
32. ــــــــــــ ، مقام فلسفه در تاریخ دورۀ اسلامی ایران، تهران، هفتهنامه نهضت زنان مسلمان، بیتا.
32
33. دوستدار، آرامش امتناع تفکر در فرهنگ دینی، پاریس، نشر خاوران، 2001.
33
34. ــــــــــــ ، درخششهای تیره، پاریس، نشر خاوران، 1999.
34
35. رضوانی، محسن، لئو اشتراوس و فلسفۀ سیاسی اسلامی، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی;، 1384.
35
36. ــــــــــــ ، «مفهوم فلسفۀ سیاسی اسلامی»، پژوهش و حوزه، سال ششم، 1384، شماره اول و دوم.
36
37. شکوری، ابوالفضل، فلسفۀ سیاسی ابنسینا، تهران، انتشارات عقل سرخ، 1384.
37
38. صدرا، علیرضا، گرایش فلسفی - سیاسی، تهران، نشر میزان، 1386.
38
39. ضیائی، حسین «سهروردی»، تاریخ فلسفۀ اسلامی، به کوشش حسین نصر و الیور لیمن، تهران، انتشارات حکمت، 1383.
39
40. طباطبایی، سید جواد، جدال قدیم و جدید، تهران، نگاه معاصر، 1382.
40
41. ــــــــــــ ، زوال اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران، کویر، 1383.
41
42. ــــــــــــ ، ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران، طرح نو، 1379.
42
43. طوسی، خواجه نصیرالدین، اخلاق ناصری، به کوشش مجتبی مینوی، تهران، خوارزمی.
43
44. عامری، ابوالحسن، الأعلام بمناقب الاسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1367.
44
45. الفارابی، ابونصر، التنبیه علی سبیل السعادة، حققه جعفر آل یاسین، تهران، افست انتشارات حکمت، 1371.
45
46. فشاهی، محمدرضا، ارسطوی بغداد، تهران، نشر کاروان، 1380.
46
47. کاسیرر، ارنست، اسطوره دولت، ترجمۀ یدالله موقن، تهران، هرمس، 1377.
47
48. کربن، هانری، تاریخ فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران، کویر، 1373.
48
49. کرمر، جوئل، فلسفه در عصر رنسانس اسلامی، ترجمۀ سعید حنایی کاشانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1379.
49
50. گادامر، هانس گئورگ، آغاز فلسفه، ترجمۀ عزتالله فولادوند، تهران، هرمس، 1383.
50
51. گوتاس، دیمیتری، تفکر یونانی، فرهنگ عربی، ترجمۀ سعید حنایی کاشانی، تهران، نشر دانشگاهی، 1381.
51
52. لکزایی، شریف، «بسط فلسفۀ سیاسی متعالیه»، فصلنامه دانشگاه اسلامی، سال دوازدهم، شماره 3، 1387.
52
53. مجتبایی، فتحالله، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران، انتشارات انجمن فرهنگ ایران باستان، 1352.
53
54. والبریج، جان، قطبالدین شیرازی و علمالانوار در فلسفۀ اسلامی، ترجمۀ جواد قاسمی، تهران، انتشارات آستان قدس رضوی، 1375.
54
55. یوسفیراد، مرتضی، (به اهتمام)، امکان فلسفۀ سیاسی اسلام، قم، انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386.
55
56. Bourgeois, Bernard, La pensée politique de Hegel, Paris, Presses Universitaire de France, 1969.
56
57. Butterworth, Charles, (ed.), Political Aspects of Islamic Philosophy, Princeton, Princeton University Press, 1991.
57
58. Gutas, Dimitri, “The Study of Arabic Philosophy in the Twentieth Century”, British Journal of Middle Eastern Studies, 29, 2002.
58
59. Rosenthal, Erwin, Political Thought in Medieval Islam, Cambridge University Press, 1962.
59
60. Arendt, Hannah, La crise de la culture, Paris, Gallimard, 1972.
60
61. Daiber, Hans, “Political Philosophy”, in: S.H.Nasr (ed.), History of Islamic Philosophy, vol 4.
61
62. Corbin, Henry, En islam iranien, tome IV, Paris, Gallimard, 1971.
62
63. Galston, Miriam, Politics and Excellence, Princeton, Princeton University Press, 1990.
63
64. Mahdi, Muhsin, with M.W. Wartofsky in the Editors’ Note in The Philosophical Forum, 4 (1973).
64
65. _______, " Alfarabi ", History of Political Philosophy
65
66. _______, The Political Orientation of Islamic Philosophy, Occasional Papers Series, Washington, DC: Center for Contemporary Arab Studies, Georgetown University, 1982.
66
67. Plato, Republic.
67
68. Leo, Strauss, Persecution an the Art of Writing, Chicago, The University of Chicago Press, 1988.
68
69. _______, Philosophy and Law, New York, State University of New York Press, 1995.
69
70. _______, What is Political Philosophy?, University of Chicago Press, 1988.
70
71. _______, Plato”, History of Political Philosophy, Chicago, The University of Chicago Press, 1987.
71
72. De, Boer, T.J., The History of Philosophy in Islam, New York, Dover, 1967.
72
ORIGINAL_ARTICLE
برهان صدیقین
با آنکه استدلال وجودی آنسلم و دکارت همواره منشأ بحث و جدل در میان فیلسوفان و الهیدانان غرب بوده، به استدلال وجودیای که نخست از سوی ابنسینا (370- 429 ه.ق) صورتبندی شد و پس از وی بسیاری از فیلسوفان مسلمان در طول قرنهای متمادی تا عصر حاضر، تدوینهای دوبارهای از آن ارائه کردند، توجه چندانی نشده است. در این مقاله، بر حسب ترتیب تاریخی، تقریرهای گوناگونی از آن را ارائه کرده، به برخی از مهمترین مباحث فیلسوفان مسلمان معاصر دربارۀ این استدلال اشاره خواهیم کرد. سپس تأملاتی چند دربارۀ این استدلال و مباحث مطرح دربارۀ آن و نیز بهصورت تطبیقی، نکاتی دربارۀ ماهیت فلسفۀ اسلامی معاصر و فلسفۀ دین غربی، مطرح خواهیم کرد.
https://jpt.isca.ac.ir/article_3097_37b71563491dfe326c39eaa369f3be78.pdf
2010-06-22
65
85
برهان وجودی
برهان صدیقین
وجود
وجود مطلق
واجب بالذات
منصور
نصیری
nasirimansour4@gmail.com
1
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
.[1] الاشارات و التنبیهات، تحقیق: سلیمان دنیا، (بیروت: دارالمعارف، 1957ـ 1968) ج 3، ص54 ـ 55.
1
[1]. در یک نسخه، بهجای «نه ممکن»، عبارت «نه معلول» آمده است.
2
[1]. Herbert A. Davidson, “Avicenna’s Proof of the Existence of God as a Necessarily Existent Being” in Islamic Philosophical Theology, ed. Parviz Morewedge (Albany: State University of New York Press, 1979), p. 178.
3
(همچنین دیویدسون متذکر میشود که هیوم، در بخش 9 از کتاب Dialogues Concerning Natural Religion پیشنهاد کرده است که شاید بتوان جهان فیزیکی را واجبالوجود دانست. به گمان دیویدسون، ابنسینا ـ بر اساس باور برهانش به اینکه واجبالوجود نمیتواند مرکب باشد ـ این پیشنهاد را مردود میداند.)
4
.[1] شرح رسالة زنون الکبیر الیونانی (حیدر آباد: دائرة المعارف العثمانیة 1349/1030ـ31). نک: Ian Richard Netton, Allah Transcendent (London: Routledge, 1989), p. 124. و نیز نک: عبدالرحمن بدوی «عیون المسائل» در: الموسوعة الفلسفیة (بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، 1984) بخش 2، ص102 که در آن از فارابی بهعنوان نخستین کسی که واجب را از ممکن و واجب بالغیر را از واجب بالذات تفکیک کرده یاد شده است. فارابی جایز میداند که موجود ممکن، قدیم یا حادث باشد، اما احتمال سلسلۀ بینهایت علل و معلولها را رد میکند و معتقد است که آخرین علت باید واجب فینفسه (واجب بالذات) باشد.
5
.[1] نتون مدعی است که بر این سخن دلیل کافی هست که بگوییم همۀ براهین ابنسینا وجوه مختلفی از استدلال جهانشناختی است و این که «زیر بنای همۀ آنها این عقیده ابنسیناست که تسلسل بینهایت مجموعه محدود، محال است.» (Netton, Allah Transcendent, p. 174)، اما بهنظر میرسد که این سخن نوعی مبالغهگویی باشد؛ چرا که برهان صدیقین بر انکار مطلق هرگونه زنجیرۀ بینهایت مبتنی نیست و تفاوت زیادی است میان برهان برای اثبات محرک نخستین و برهان صدیقین؛ بهگونهای که این نتیجهگیری مناسبتر است که بگوییم که هر برهانی بهعنوان نتیجهای از تأمل در برهان قبلی شرح و بسط یافته است. (به عدم تناسب عبارت نتون هم توجه کنید: «تسلسل بینهایت مجموعه محدود»).
6
دیویدسون نیز مدعی است که برهان ابنسینا مستلزم محال بودن تسلسل بینهایت علل است (p. 180)؛ هرچند که خود وی نشان میدهد که این برهان چگونه، بهنحوی مستقیم و بدون کمک گرفتن از این فرض، پیش میرود و نیز چگونه ممکن است محال بودن تسلسل را «بهعنوان نوعی نتیجۀ فرعی» پایهریزی کرد. (p. 179)
7
[1]. sufficient cause.
8
(علت کافی علتی است که باعث ترجیح وجود برای ممکنالوجود شود و آن را از حالت مساوی بودن نسبت به وجود و عدم خارج کند.)
9
[1]. the principle of sufficient reason.
10
[1]. در مورد رد اصل «دلیل کافی» نک:
11
J. L. Mackie, The Miracle of Theism (Oxford: Clarendon Press, 1982), pp. 84-87; & Richard M. Gale, On the Nature and Existence of God (New York: Cambridge University Press, 1993) Ch. 7.
12
[1]. صدرالدین محمد شیرازی، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیه، ج 6، ص16.
13
.[1] شهابالدین یحیی سهروردی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه: هنری کربن، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، جلد 2، ص121.
14
[1] همان، ص122ـ123.
15
[1]. see Nicholas Heer, “Al-Jami’s Treatise on Existence” in Islamic Philosophical Theology, ed. Parviz Morewedge (Albany: State University of NewYork Press, 1979), pp. 223-256.
16
[1]. see for example, Seyyed Hossein Nasr, Sadr al-Din Shirazi and His Transcendent Theosophy (Tehran: 1978) and Fazlur Rahman, The Philosophy of Mulla Sadra (Albany: SUNY, 1975).
17
.[1] «پرتونامه» در شهابالدین یحیی سهروردی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تحقیق: سیدحسین نصر، تهران، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران، ج 3، ص33.
18
[1]. See the discussion in Richard M. Gale, On the Nature and Existence of God (Cambridge: Cambridge University Press, 1993), pp. 252 ff.
19
[1] صدرالدین محمد الشیرازی، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة العقلیة، قم، مصطفوی، 1386، ج 6، ص14ـ16.
20
.[1] همو، اسرار الآیات، تحقیق: محمد خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، ص25ـ26.
21
[1] . پرویز مروج، کتاب المشاعر را با عنوان زیر ترجمه کرده است:
22
The Metaphysics of Mulla Sadra (NewYork: The Society for the Study of Islamic Philosophy and Science, 1992).
23
[1] . صدرالدین محمد الشیرازی، الحکمة العرشیة، تصحیح: فاتن محمدخلیل اللبون فوادکار، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1420.
24
این کتاب با مشخصات زیر به زبان انگلیسی ترجمه و چاپ شده است:
25
The Wisdom of the Throne, James Winston Morris (Princeton: Princeton University Press, 1981).
26
[1] . همان ص11ـ12.
27
ORIGINAL_ARTICLE
نظریات محتوا؛معناشناسی غائی و معناشناسی عصبی
آنچه حالات ذهنی دربارۀ آنها هستند «محتوا» نام دارد؛ مسائل فلسفی متعددی دربارۀ محتوا وجود دارد؛ از جمله اینکه آیا محتوا قابل تبیین فیزیکی است یا خیر، و اینکه پیوند میان یک محتوای خاص و یک حالت ذهنی خاص چگونه برقرار میشود و بهعبارتدیگر، محتوای خاص یک حالت ذهنی چگونه مشخص میشود؟ در اینجا با اشاره به نظریات اولیه، مانند نظریات علّی، نظریات نقش مفهومی و نظریات دوعنصری، نظریات غایی و عصبی را بررسی میکنیم تا ببینیم این نظریات تا چه اندازه در جبران اشکالات نظریههای قبلی مؤفقاند. نظریههای غایی برآنند که حالتهای ذهنی بهوسیلۀ کارکردهای غایی مشخص میشوند و نظریههای عصبی برآنند که حالات ذهنی بهوسیلۀ حالات عصبی نورونها، تعیّن مییابند.
https://jpt.isca.ac.ir/article_3098_5e069109f0cd2213d622951166260566.pdf
2010-06-22
86
127
محتوا
نظریات علّی
نقش مفهومی
معناشناسی غائی
معناشناسی عصبی
کارکرد
یاسر
پور اسماعیل
pouresmail@gmail.com
1
pouresmail@gmail.com
AUTHOR
1. صدرالمتألهین،(1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة العقلیة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، طبع دوم.
1
2. Agar, N.,)1993( “What do Frogs Really Believe?” Australasian Journal of Philosophy, 71: 1 ـ 12.
2
3. Bedau, M.,)1991( “Can Biological Teleology be Naturalized?” Journal of Philosophy, 88: 647 ـ 55.
3
4. Block, N.,)1986) “Advertisement for a Semantics for psychology,” Midwest Studies in Philosophy, P. French, T. Uehling and H. Wettstein (eds.), Minneapolis, University of Minnesota Press, X: 615 ـ 678.
4
5. Boorse, C.,)1976( “Wright on Functions,” The Philosophical Review, 85: 70-86.
5
6. Brentano, F., )1874( Psychology from an Empirical Standpoint, Routledge & Kegan Paul.
6
7. Bridges, )2006( “Teleofunctionalism and Psychological Explanation,” Pacific Philosophical Quarterly, 87(4): 403 ـ 421.
7
8. Churchland, P. M., )1989(, A Neurocomputational Perspective: The Nature of Mind and the Structure of Science, Cambridge, Mass.: MIT Press.
8
9. Churchland, P. S.,)1986(,Neurophilosophy: Towards a Unified Understanding of the Mind ـ Brain, Cambridge: MIT Press.
9
10. Cummins, R., )1975( “Functional Analysis,” Journal of Philosophy, 72:
10
11. __________, )1989( Meaning and Mental Representation, Cambridge, MA, MIT Press.
11
12. Davidson, D., )1987( “Knowing one's own mind,” Proceedings and Addresses of the American Philosophical Association 60 :441 ـ 458.
12
13. Dretske, F.,)1981( Knowledge and the Flow of Information, Cambridge, MA, MIT Press.
13
14. __________,)1986( “Misrepresentation”, Radu Bogdan (ed), Belief: Form, Content and Function, New York: Oxford: 17 ـ 36.
14
15. __________,)1988( Explaining Behavior, Cambridge, MA: Bradford, MIT.
15
16. __________,)1995( Naturalizing the Mind, Cambridge, MA, MIT Press.
16
17. Eliasmith, C.,)2000( How Neurons Mean: A Neurocomputational Theory of Representational Content, Unpublished Dissertation, Department of Philosophy: Washington University in St. Louis.
17
18. Field, H.,)1977( “Logic, Meaning, and Conceptual Role,” Journal of Philosophy 74: 379 ـ 409.
18
19. Fodor, J.,)1990( A Theory of Content and Other Essays, Cambridge, MA, MIT Press.
19
20. __________, )1996( “Deconstructing Dennett’s Darwin”, Mind and Language 11: 246 ـ 262.
20
21. __________,)1998( Concepts: Where Cognitive Science Went Wrong, New York, Oxford University Press.
21
22. Fodor, J. and E. Lepore )1992( Holism: A Shopper’s Guide, Oxford, UK, Basil Blackwell.
22
23. Hall, R.,)1990( "Does Representational Content Arise from Biological Function?" Philosophy of Science Association, 1: 193 ـ 199.
23
24. Kripke, S.)1980( Naming and Necessity, Cambridge, MA: Harvard University Press.
24
25. Lepore, E.,)1994( “Conceptual Role Semantics,” A Companion to the Philosophy of Mind, S. Guttenplan, Oxford, UK, Basil Blackwell.
25
26. Masrour, F., Forthcoming, “Is Perceptual Phenomenology Thin?” presented at AAP 2007.
26
27. Millikan, R., ) 1984( Language, Thought and Other Biological Categories, Cambridge, MA: MIT Press.
27
28. __________,)1989( “Biosemantics,” Journal of Philosophy, 86: 281 ـ 97.
28
29. __________,)1991( “Speaking Up for Darwin,” Loewer, B. & Rey, G. (eds.), Meaning in Mind: Fodor and his Critics, Cambridge, MA: Blackwell: 151 ـ 165.
29
30. __________,)1996( “On Swampkinds,” Mind and Language, 11.1: 70 ـ 130.
30
31. __________,)2000( On Clear and Confused Ideas: An Essay about Substance Concepts, Cambridge: Cambridge University Press.
31
32. Neander, K.,)1991( “Functions as Selected Effects,” Philosophy of Science, 58: 168 ـ 184.
32
33. __________,)1995( “Malfunctioning and Misrepresenting,” Philosophical Studies, 79: 109 ـ 141.
33
34. __________,)1996( “Swampman Meets Swampcow,” Mind and Language, 11.1: 70 ـ 130.
34
35. __________,)2004( “Teleological Theories of Mental Content,” The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2008 Edition), Edward N. Zalta (ed.),
35
URL = <http://plato.stanford.edu/archives/fall2008/entries/content ـteleological/>.
36
36. Papineau, D.,)1984("Representation and Explanation", Philosophy of Science, 51: 550 ـ 72.
37
37. __________, )1990( "Truth and Teleology," D. Knowles (ed) Explanation and its Limits, Cambridge University Press: 21 ـ 44.
38
38. __________ )1993( Philosophical Naturalism, Blackwell, Oxford.
39
39. Peacocke, C.,)1992( A Study of Concepts, Cambridge, MA: MIT Press.
40
40. Putnam, H.,)1975( “The meaning of ‘meaning’,” Mind, Language, and Reality, Cambridge University Press: 215 ـ 71.
41
41. Ryder, D.,)2002( Neurosemantics: a Theory, Unpublished Dissertation, Chapel Hill: University of North Carolina, Department of Philosophy.
42
42. __________,)2004( “SINBAD Neurosemantics: A Theory of Mental Representation,” Mind & Language, 19(2): 211 ـ 240.
43
43. Sober, E.,)1985( “Panglossian Functionalism and the Philosophy of Mind,” Synthese 64,)1985(: 165 ـ 193.
44
44. Wright, L.,)1976( Teleological Explanation, Berkeley, CA: University of California Press.
45
45. Usher, M.,)2004( “Comments on Dan Ryder’s SINBAD Neurosemantics: Is Teleofunction Isomorphism the Way to Understand Representations?” Mind & Language, 19(2): 241 ـ 248.
46
ORIGINAL_ARTICLE
حرکت تألیفی جوهر و نقد نظریة نسبیت انیشتین
اصل حرکت جوهری نظریۀ فلسفی بنیانبرانداز و حتمیای بوده است که در عین اینکه مخالفتهای بسیاری برانگیخته است، سرانجام، در جمع فیلسوفان مسلمان - و بهویژه شیعی - دو سه سدۀ اخیر عموماً مقبول افتاده است. نظریۀ نسبیت انیشتین نیز نظریۀ علمی بنیانبرافکن و مهمی بوده است که باز، بهرغم مخالفتهای فراوانی که در میان فیزیکدانان پدید آورده است، بالاخره در عالَم فیزیک ریاضی تثبیت شده است.
نویسندة محترم مقالۀ بسیار کوتاهِ زیر در طی دو سه صفحه، طرحی بهنظر بلندپروازانه درانداخته است؛ یعنی هم به تعمیم حرکت جوهری صدرایی دست یازیده و هم این صورت تعمیمیافته را دستمایۀ نقد نسبیت انیشتین ساخته است. در همینجا، هم از نویسندۀ مقاله خواستار بسط و تفصیل آن برای نشر در شمارههای آیندۀ نقدونظر هستیم و هم از محققان و متفکران مطلع از حرکت جوهری ملاصدرا و یا نسبیت انیشتین میخواهیم که نقد این مقاله را وجهۀ همت خود قرار دهند و حاصل نقد را برای انتشار در اختیار مجلۀ نقدونظر بگذارند، بهنظر هم تعمیم حرکت جوهری رأی تأملبرانگیزی است و هم نقد نظریة نسبیت
https://jpt.isca.ac.ir/article_3099_9ebb72a93b5a99313eea91c0c704827c.pdf
2010-06-22
128
133
اصل حرکت جوهری
حرکت تألیفی جوهر
نظریه نسبیت
ملاصدرا
انیشتین
علی
عابدی شاهرودی
1
Abidi Shārūdi
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
منطق صدرایی؛ آرا و نوآوریها در مباحث مقدماتی
هر چند ملاصدرا - در منطق - متأثر از دیدگاههای حکمت سینوی است؛ اما نوآوریهایی در منطق دارد که بهحق میتوان منطق او را منطق صدرایی قلمداد کرد. ملاصدرا علاوه بر آن که در دو بخش تعریف و استدلال، نظرات ابتکاریای دارد، در رابطه با علم منطق بهعنوان یک مجموعه در کنار علوم بشری دیگر و نیز در مباحث مقدماتی آن، صاحب رأی است. ملاصدرا بر اساس تقسیم علوم حقیقی به حکمت نظری و حکمت عملی، علم منطق را مندرج در حکمت نظری کرده و آن را از شاخههای فلسفة اولی بهشمار میآورده است، هرچند از نظر او - به معیار تقسیم دیگر - و به اعتبار متعلق علم، علم منطق مندرج در علوم عملی است، نه حکمت عملی. در این نوشتار به برخی موشکافیها، آرا و نوآوریهای ملاصدرا در مباحث مقدماتی منطق، اشاره میشود.
https://jpt.isca.ac.ir/article_3100_e8b86e9cfed7717d0e7f4c4f1c1f9f3f.pdf
2010-06-22
134
161
ملاصدرا
منطق
حکمت نظری
حکمت عملی
تصور
تصدیق
مجهول مطلق
علم شیء به وجه
علم به وجه شیء
عسگری
سلیمانی امیری
1
عضو هیئت علمی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
AUTHOR
[1]. بهمنیار ابن مرزبان، التحصیل، تحقیق مرتضی مطهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1375، ص242.
1
[1]. نصیرالدین طوسی، اساس الاقتباس، تحقیق مدرس رضوی، چ4، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1367، ص411.
2
[1]. همو، منطق التجرید، الجوهر النضید، قم، انتشارات بیدار، 1363، ص221.
3
[1]. ابن حزم، التقریب لحد المنطق، رسائل ابن حزم الاندلسی، تحقیق احسان عباس، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، 1983، ص110ـ 111.
4
[1]. بغدادی، المعتبر، اصفهان، انتشارات دانشگاه اصفهان، 1373، ص47.
5
[1]. اللوکری، بیان الحق بضمان الصدق، تحقیق ابراهیم دیباجی، تهران مؤسسه انتشارات امیرکبیر، 1364، ص187.
6
[1]. سهروردی، حکمةالاشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2، تصحیح: هنری کربن، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه) ط2، تهران، 1372، ص18.
7
[1]. رازی، فخرالدین، منطق الملخص، تحقیق: احد فرامرز قراملکی و آدینه اصغرینژاد، تهران، انتشارات امام صادق7 1381، ص101.
8
[1]. خونجی، افضل الدین محمد، کشف الاسرار عن غوامض الافکار، پایاننامه دانشگاه تهران، تصحیح حسین ابراهیمی، ص69.
9
[1]. رازی، قطبالدین؛ شرح المطالع؛ قم: کتبی نجفی، بیتا، ص100.
10
[1]. اُرموی، ابوبکر، بیان الحق و لسان الصدق، پایاننامه دانشگاه تهران، تصحیح غلامرضا ذکیانی، ص80.
11
[1]. حلی، جمال الدین حسن، القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة، قم مؤسسة النشر الاسلامی، 1412ه .ق.، ص236.
12
[1]. ابهری، اثیر الدین، تنزیل الافکار، تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار، منطق و مباحث الفاظ، به اهتمام مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1370، ص155.
13
[1]. حلی، جمال الدین حسن، الاسرار الخفیة، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.
14
[1]. مولی عبدالله، الحاشیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1415، ص50.
15
[1]. فارابی، عیون المسائل، المجموع للمعلم الثانی، ص65.
16
[1]. ابنمقفع، المنطق لابن المقفع، تصحیح محمدتقی دانشپژوه، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1357، ص 10.
17
[1]. ابنبهریز، حدود المنطق لابن بهریز، تصحیح محمدتقی دانشپژوه، تهران، انجمن فلسفه ایران، 1357، ص102.
18
[1]. ارسطاطالیس، منطق ارسطو، ج1، ص143؛ فارابی، المنطقیات، ، قم، منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1408، ص122؛ الشفاء، القیاس، تحقیق سعید زاید، قم، منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1404ه.ق؛ ص75.
19
[1]. منطق ارسطو، ج1، ص105.
20
[1]. الاشارات و التنبیهات، مع الشرح، ج1، بیجا، دفتر نشر الکتاب، 1403، ص177 و229.
21
[1]. غزالی، ابوحامد، معیار العلم فی المنطق، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1410 ه .ق.
22
[1]. منطق الملخص، ص175.
23
[1]. دبیران کاتبی، الشمسیة، القواعد الجلیة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1412، ص289ـ 298.
24
[1]. ابن کمونه، الجدید فی الحکمة، تحقیق: حمید مرعید الکبیسی، بغداد، مطبعة جامعة بغداد، 1402ق، ص175؛ شیرازی، قطبالدین، درةالتاج، تحقیق: سید محمد مشکوة، تهران، انتشارات حکمت، 1369، ص389.
25
[1]. اساس الاقتباس، ص61 و 80؛ طوسی، محمدبن محمد، منطق التجرید، الجوهرالنضید، قم: انتشارات بیدار، 1363، ص36 و 43.
26
[1]. مظفر، المنطق، ط3، مطبعة النعمان، 1388، ص188.
27
[1]. الشفاء، المدخل، تصدیر طه حسین باشا، قم، منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1405، ص11.
28
[1]. این رساله همراه با کتاب الجوهر النضید چاپ سنگی شده است و نیز در سال 1363 بهصورت حروفچینی از سوی انتشارات بیدار، چاپ شده است.
29
[1]. غزالی، ابو حامد، القسطاس المستقیم، ط3، بیروت، دارالمشرق، 1991، ص67.
30
[1]. شیرازی، صدرالدین محمد، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363 ص309.
31
[1]. فارابی، احصاء العلوم، تحقیق: عثمان امین، قاهره، مکتبة آنجلو المصریة، 1968، ص74.
32
[1]. الشفاء، المدخل، ص22ـ24.
33
[1]. شیرازی، صدرالدین، التنقیح، تصحیح: غلامرضا یاسیپور، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1378، ص5؛ همو، شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی، صدرا، 1382، ص540.
34
[1]. شیرازی، صدرالدین، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج1، بیروت، دارالتراث العربی، 1981، ص332.
35
[1]. الحکمة المتعالیة، ج1، ص332؛ شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفاء، ص46.
36
[1]. شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفاء، ص23. شیرازی، صدرالدین، شرح الهدایة الاثیریة، چاپ سنگی، بیجا، بینا، بیتا، ص4ـ6.
37
[1]. شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، ص22ـ23.
38
[1]. شیرازی، صدرالدین، رسالة التصور و التصدیق، در الجوهر النضید، قم، انتشارات بیدار، 1363، ص307.
39
[1]. المنطقیات للفارابی، ج 1، ص266.
40
[1]. ابن سینا، منطق المشرقیین، قم، منشورات مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1405، ص9؛ همو، النجاة فی المنطق و الالهیات، دارالجیل، ط1، 1412ه ، ص3.
41
[1]. رسالة التصور و التصدیق، ص308.
42
[1]. شهاب الدین سهروردی، المشارع و المطارحات، تصحیح مقصود محمدی و اشرف عالیپور، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد کرج)، 1385؛ ص623.
43
«واما تقسیم العلم إلی تصور وتصدیق فیتسامح فیه فی اوائل الکتب، لانه لیس موضع یحتمل التدقیق. واحوط التقسیمات ما ذکره الشیخ ابوعلی فی بعض المواضع ان العلم إما تصور فقط وإما تصور معه تصدیق. واشترک کلاهما فی التصور وزاد احدهما بالتصدیق وهو الحکم. ... فکأنه اخذا العلم فی هذا الموضع بإزاء مجرد التصور وقسم التصور الی ساذجة وإلی مقرون بالتصدیق. ثم التصدیق حکم والحکم فعل وهو ایقاع نسبة او قطعها وإدراک فعل ما لیس نفسه ذلک الفعل. فتعقلنا للفعل الذی هو الحکم تصور لذلک الفعل أی الحکم فرجع العلم المذکور إلی التصور. ثم التصور قد یکون تصورا لإمور خارجة وقد یکون تصورا لأحکام نفسانیة هی التصدیقات فترجع علومنا إلی التصورات وإن کانت فی بعض المواضع تصورات الأحکام و التصدیقات هی افعال نفسانیة وإیقاع أو قطع» (ص623 ـ624).
44
[1]. رسالة التصور و التصدیق، ص310.
45
[1]. همان، ص310.
46
[1]. قطب رازی، شرح المطالع، قم، انتشارات کتبی نجفی، بیتا، ص8: «لانه لو کان التصور معتبراً فی التصدیق وعدم الحکم معتبراً فی التصور فیکون عدم الحکم معتبراً فی التصدیق فیلزم إما تقوم الشیء بالنقیضین او اشتراطه بنقیضه وکلاهما محالان.
47
[1]. شرح المطالع، ص8.
48
[1]. رسالة التصور و التصدیق، ص311.
49
[1]. همان، ص310.
50
[1]. همان، ص309.
51
[1]. شرح المطالع، ص8.
52
[1]. رسالة التصور و التصدیق، ص311.
53
[1]. همان، ص309 ـ310.
54
[1]. همان، ص311 ـ312.
55
[1]. همان، ص312.
56
[1]. همان، ص320.
57
[1]. همان.
58
[1]. المشارع و المطارحات، ص623 ـ624.
59
[1]. رسالة التصور و التصدیق، ص312.
60
[1]. همان، ص313.
61
[1]. تعلیقات شرح حکمة الاشراق، ص52؛ صدرالدین شیرازی، تفسیر القرآن الکریم، ج2، قم، انتشارات بیدار، 1364، ص74.
62
[1]. تعلیقات شرح حکمة الاشراق، ص61.
63
[1]. طوسی، محمد بن محمد، تلخیص المحصّل، ط2، دار الاضواء، 1405، ص7؛ فخر رازی، شرح عیون الحکمة، ج 1، موسسة الصادق للطباعة النشر، ایران، طهران، 1373، ه .ش. ص91 ـ92.
64
[1]. طوسی، محمد بن محمد، تلخیص المحصل، ص7.
65
[1]. شیرازی، قطب الدین، شرح حکمةالاشراق، قم، انتشارات بیدار، بیتا. ص161ـ162.
66
[1]. تعلیقات، ص161.
67
[1]. همان، ص53 و 161.
68
[1]. همان، ص52 ـ53: این شبهه هم از فخر رازی است؛ زیرا ملاصدرا میگوید: «برای صاحب ملخّص شبهة قویهای در اکتساب تصورات است که به توفیق خداوند متعال گرة آن را گشوده و اشکال آن را باز نمودهایم» (الحکمة المتعالیة، ج3، ص492).
69
[1]. تعلیقات، ص53؛ تفسیر القرآن الکریم، ج2، ص74 ـ76.
70
[1]. تفسیر القرآن الکریم، ج2، ص72.
71
[1]. همان، ص73 ـ74.
72
ORIGINAL_ARTICLE
جدال غزالی و ابنرشد در باب علیّت
نفی ضرورت علّی یکی از موارد جدال اشعری مشربی چون غزالی با فیلسوفان است. وی در مسئلۀ هفدهم کتاب تهافت الفلاسفه دو لازمۀ نامقبول ضرورت علّی (نفی معجزه و نفی قدرت مطلق خداوند) را مبنای حمله بر مفهوم علیت نزد فیلسوفان از جهات گوناگون قرار میدهد. ابنرشد در مقام فیلسوفی ارسطویی و مسلمان در تهافت التهافت با چالشهای غزالی روبهرو میشود. در این جستار تلاش میشود پس از تقریر و تحلیل دقیق دیدگاه غزالی و سپس پاسخهای ابنرشد، به پیشفرضها و لوازم آنها پرداخته و میزان توفیق و ناکامی آنها را در مدعیات خود بررسی کنیم.
https://jpt.isca.ac.ir/article_3101_0aa9836fb874dcb374b89d8531977d1d.pdf
2010-06-22
162
190
علیت
معرفتشناسی
وجودشناسی
معجزه
ضرورت علّی معلولی
محال منطقی
محال عرفی
غزالی
ابنرشد
مهدی
اخوان
m_akhavan78@yahoo.com
1
m_akhavan78@yahoo.com
AUTHOR
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، درخشش ابنرشد در حکمت مشاء، تهران، طرح نو، چاپ اول 1384.
1
2. ابنرشد، ابوالولید محمدبن احمدبن محمد، تهافت التهافت، مع مدخل و مقدمۀ تحلیلیۀ و شروح للمشرف علی المشروع الدکتور محمد عابد الجابری، الطبعۀ الثانیۀ، بیروت، 2001م.
2
3. ـــــــــــــــ ، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر بلاغت، 1375.
3
4. ـــــــــــــــ ، التعلیقات، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1379.
4
5. ـــــــــــــــ ، الهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسنزاده آملی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.
5
6. احمدی، احمد، «نقدی بر نظریۀ هیوم در باب علیّت»، در کتاب آیت حُسن (جشننامة بزرگداشت استاد حسنزاده آملی، 1374.
6
7. الرقاوی، محمد عبدالله، الاسباب والمسببات؛ دراسة تحلیلیة، مقارنة للغزالی وابن رشد و ابنعربی، بیروت، دارالجیل، الطبعۀالاولی 1997م. 1417 ه بیروت.
7
8. شیرازی، صدرالدین، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، ج1، بیروت، دار احیاء التراث، 1958م.
8
9. ـــــــــــــــ ، الشواهد الربوبیه، با مقدمه تعلیقه و تصحیح سید جلالالدین آشتیانی، مشهد، انتشارات دانشگاه مشهد، 1346.
9
10. ـــــــــــــــ ، مشاعر، با مقدمه و ترجمة فرانسوی هانری کربن، تهران، 1342.
10
11. غزالی، ابوحامد، احیاء علوم الدین، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
11
12. ـــــــــــــــ ، المنقذ من الضلال، تحقیق وتعلیقه: علی بو ملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال، الطبعۀ الاولی، 1993.
12
13. ـــــــــــــــ ، تهافت الفلاسفه، تحقیق و تعلیقه: علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال، الطبعۀ الاولی، 1994.
13
14. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، ج2، چاپ هفتم، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1374.
14
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج6، چاپ ششم، تهران، انتشارات صدرا، 1377.
15