2024-03-29T16:28:47Z
https://jpt.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4309
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
کلمه الهى: واسطه پیدایش موجودات در مسیحیت و اسلام
شهرام
پازوکی
در الهیات مسیحی و همچنین در عرفان اسلامی «کلمه الهی» بهعنوان واسطه خلقت موجودات معرفی شده است. کلمه الهی در مسیحیت همان لوگوس است که عبارتهای اوَل انجیل یوحنا درباره آن است و در عرفان اسلامی «کلمه محمدیه» یا «حقیقت محمدیه» است. اینکه حقیقت وجودی دو انسان، یعنی حضرت عیسی (ع) و حضرت محمد(ص) مبدأ پیدایش دیگر موجودات است، مصادیقی از آموزهای در مطالعات ادیان است که به نام «نگرش انسان - جهانی» مشهور شده است و در واقع از مشترکات عرفانی ادیان ابراهیمی اصیل است. با این حال، میان الهیات مسیحی و عرفان اسلامی در شرح و تفصیل این مطلب تفاوت وجود دارد. در مسیحیت، کلمه الهی متجسد میشود؛ یعنی جسمانیت مییابد و در جایگاه یکی از اشخاص ثلاثه تثلیث قرار میگیرد، ولی در عرفان اسلامی کلمه «الهی» متجلی میشود، بیآنکه از جایگاه تنزیهی خود بیرون آید. مقاله حاضر به شرح و تفصیل این موضوع میپردازد.
کلمه الهی
لوگوس
کلمه محمدیه
تجسّد
تجلّی
نگرش انسان - جهانی
2017
03
21
4
19
https://jpt.isca.ac.ir/article_63747_6b0403c7281607aeecfc0d03276928f6.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
بررسی و نقد نظریه حکیم سبزواری در تبیین «أمر بین أمرین»
اصغر
رمضانی
علیرضا
آل بویه
یکی از مهمترین مباحث مطرح در جامعه فکری مسلمانان ربط و نسبت افعال ارادی انسان با نظام افعال الهی است؛ بهگونهایکه هر کدام از جریانهای فکری در قبال آن موضع گرفتهاند. بهطورکلی در این مسئله چهار نظریه مطرح است: نظریه جبر مطلق، نظریه تفویض مطلق؛ نظریه کسب و نظریه «أمرٌ بین أمرین». سه نظریه نخست به اهل سنت مربوط است و نظریه اخیر ویژۀ پیروان اهلبیت پیامبر9(ص) میباشد. مشکل سه نظریه نخست آن است که در تعارض با آموزههای دینی است. نظریه «امر بین امرین»، نافی جبر مطلق و تفویض مطلق است و اندیشمندان امامیه در تفسیر و تبیین آن تاکنون نظریههای مختلفی ارائه کردهاند. حکیم سبزواری از جمله کسانی است که کوشیده است بر مبنای اصل هستیشناختی «وحدت شخصی حقیقت وجود» تبیینی عقلانی از این نظریه به دست دهد. در این مقاله تبیین وی از این مسئله بررسی و نقد شده است.
جبر و اختیار
نظریه جبر
نظریه تفویض
نظریه کسب
نظریه «امر بین امرین»
2017
03
21
20
42
https://jpt.isca.ac.ir/article_63748_275e62d62425375a743664739e03674c.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
مبانی و ادله فناناپذیری نفس در اندیشه ملاصدرا
زین العابدین
فرهادی
مسعود
صادقی
حسن
قنبری
صدرالمتالهین شیرازی بر اساس مبانی خاصّی مانند اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری، حدوث جسمانی نفس و تقسیم عوالم هستی به عالمِ ماده، عالم برزخ و عالم عقول به اثبات فناناپذیری نفس انسانی میپردازد. با توجه به این مبانی، ملاصدرا ثابت میکند که نفس انسان در ابتدای وجودش بهصورت مادی حادث شده و در مسیر یک حرکت جوهری قرار میگیرد. در طی این حرکت که در ذات نفس روی میدهد، نفس مادی به یک موجود مجرد تبدیل میگردد و پس از آن، در عالم عقول حیات جاودانه مییابد. بنا بر دیدگاه وی، عقولی هم که در این زندگی مادی نتوانستهاند به مرتبۀ تجرد برسند، در عالم برزخ به حرکت جوهری خود ادامه میدهند تا آنگاه که مجرد شوند و به عالم عقول بپیوندند. البته بر دیدگاه ملاصدرا در این خصوص نقدهایی نیز وارد است. این پژوهش به بررسی و نقد برخی مبانی و دلایل جاودانگی نفس در اندیشه ملاصدرا میپردازد.
جاودانگی
ملاصدرا
نفس انسانی
حرکت جوهری
حکمت متعالیه
2017
03
21
43
63
https://jpt.isca.ac.ir/article_63749_10d70c69e6f867b7db2220e7f4d3b9fd.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
امکان یا امتناع معاد جسمانی و ارتباط آن با ساختار زبان دین از دیدگاه ابن سینا
میثم
شادپور
یارعلی
کرد فیروزجائی
معاد بهعنوان یکی از اصول و آموزههای دینی همواره دغدغه متفکران بوده است. ابن سینا بهعنوان فیلسوف مسلمان، معاد جسمانی را منقول و مقبول دینی میداند، ولی آنچه در تحلیلهای فلسفی برای او مسأله است، امکان یا امتناع معاد جسمانی است. آرای ابن سینا در این زمینه، دستکم در ظاهر متناقض به نظر میرسد. این نوشتار بر آن است تا نشان دهد نظر نهایی ابن سینا این است که معاد جسمانی بهلحاظ عقلی محال است، ولی چون ادیان به هدایت عموم انسانها به سعادت و معاد روحانی موظفاند و عموم انسانها از درک حقیقت معاد روحانی عاجزند، در نتیجه پیامبران به اذن الهی معاد روحانی را به زبان تمثیلی و بهصورت معاد جسمانی توصیف کردهاند. البته تمثیلیبودن زبان دین بدین معنا نیست که خالی از حقیقت است، بلکه زبان تمثیلی دین برخوردار از حیثیّت رمزی است که اهل حکمت از آن باخبر میگردند.
ابن سینا
معاد
معاد جسمانی
معاد روحانی
زبان دین
تمثیل
2017
03
21
64
88
https://jpt.isca.ac.ir/article_63750_2346f6e0803674fdbcf5078c8135838f.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
شخص کامل از دیدگاه فخر رازی
ابراهیم
نوری
ناصر
جهانشاهی جواران
فخر رازی نفوس انسانی را هم به لحاظ جوهر و هم از جهت سیر الی الله و پایبندی عملی و نظری به آموزههای دینی همچون هرمی میداند که «شخص کامل» در رأس آن قرار دارد. او کمال انسانها را مرهون دو دسته امور تکوینی و تشریعی، و شرط رسیدن به آن را استعداد ذاتی نفس میداند. انسان کامل در الگوی فخر رازی، تجلّیگاه انوار کبریایی، واقف به اسرار آفرینش عوالم امر و خلق، پیوسته به انوار عالم قدسی و ارواح مجرد است. چنین انسانی در پرتو آموزههای وحیانی و رشد عقلانی، نفس خویش را در همه جنبهها (قوا) به کمال رسانیده است. وی وجود «انسان کامل» را در هر زمانی ضروری، و او را شرط رسیدن دیگر انسانها به سر منزل مقصود میداند. دیدگاه رازی در این زمینه کاملاً شبیه دیدگاه امامیه در مسئله امامت است تا آنجا که وی امام «معصوم» امامیه را از مصادیق انسان «کامل» میداند. از دیدگاه ایشان ارواح ضعیف با پیوند و محبتی که با ارواح کامل برقرار میکنند، بهواسطه آنها محل بروز انوار الهی خواهند شد. در این نوشتار به بررسی توصیفی - تحلیلیِ جایگاه انسان کامل در اندیشه فخر رازی پرداختهایم.
انسان کامل
فخر رازی
نفس
کمال
2017
03
21
89
113
https://jpt.isca.ac.ir/article_63751_a97a45f079f3070669dfb70900da35ff.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
منشأ الزامهای اخلاقی از نظر کریستین کرسگارد
حسین
اترک
یکی از موضوعات فرا اخلاقی، بحث از منشأ الزامهای اخلاقی است. مسئله این است که الزامهای اخلاقی، یعنی بایدها و نبایدهای اخلاقی از کجا ناشی میشوند؟ به باور خانم کریستین کرسگارد، فیلسوف معاصر آمریکایی، منشأ الزامهای اخلاقی هویت اخلاقی انسان و انسانیت انسان است. انسان به دلیل خودآگاهیاش به صرف میل به چیزی آن را انجام نمیدهد، بلکه از خود میپرسد که آیا درست است که مطابق میل خویش رفتار کنم؟ کرسگارد که همانند کانت به ارزش ذاتی انسانیّت معتقد است، میگوید که دلایل ما برای انجامدادن چیزی را هویت و طبیعت ما مشخص میکند. هویت ما بهعنوان انسان، زن یا مرد، عضوی از قوم یا نژاد، دین خاص یا طبقه اجتماعی خاص و ... الزامهای نامشروطی را بر ما تحمیل میکنند. بنابراین، از نظر کرسگارد هویت ما بهعنوان یک انسان منشأ هنجارها و الزامهای اخلاقی ماست. نقض این الزامها بهمعنای از دستدادن هویت ماست. انسانیت بخش مهم هویت ماست. به نظر میرسد افزون بر برخی اشکالها بر نظریه اخلاقی کرسگارد، ایرادهای وارد بر نظریه اخلاقی کانت نیز بر آن وارد است؛ از جمله اینکه اصل انسانیت و هویت عملی انسانی نمیتواند همیشه بهعنوان معیاری موفق در تشخیص فعل اخلاقی عمل کند.
کرسگارد
خودآگاهی
ذهن اندیشناک
هویت عملی
انسانیت
2017
03
21
114
147
https://jpt.isca.ac.ir/article_63752_d1b59d4c7198c360cd6e78d905a325bc.pdf
نقد و نظر
نقد و نظر
1062-8952
1062-8952
1396
22
85
فلسفه و بحرانِ خرد در اندیشه هورکهایمر
آیدین
کیخایی
این مقاله به بررسی مفهوم فلسفه در اندیشه ماکس هورکهایمر میپردازد. هورکهایمر میان دو گونه خرد، یعنی خرد ذهنی و خرد عینی تمایز قائل شده و استدلال میکند که اندیشه معاصر غرب، در نتیجۀ چیرگی خرد ذهنی دستخوش بحران شده است. از جمله تجلّیهای این بحران ناسازگاری، نگرشهای نسبیگرایانه و جزماندیشانه به مفهوم حقیقت است. هورکهایمر راه برونرفت از این بحران را در مفهومی دیالکتیکی از فلسفه میجوید. این مقاله به بررسی تحلیل هورکهایمر از دو گونه خرد و نیز تشریح تناقضهای حاصل از چیرگی یک گونه خردورزی بر گونۀ دیگر میپردازد. بهویژه نگرش هورکهایمر درباره مفهوم حقیقت بررسی شده و مقاله درصدد پاسخگویی به این پرسش است که آیا فلسفه او قادر است مفهومی بینابینی از حقیقت ارائه دهد که از جزماندیشی و نسبیگرایی بهیکسان دور باشد؟
ماکس هورکهایمر
خرد ذهنی
خرد عینی
دیالکتیک
نسبیگرایی
2017
03
21
148
174
https://jpt.isca.ac.ir/article_63753_06227bd4f31349641a1642dda9c9271b.pdf