دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
نقش تجربة دینی در توجیه باورهای دینی از نگاه ویلیام آلستون
4
45
FA
حسین
فقیه
حسین فقیه
ویلیام پی. آلستون ( -1921) برای تجربة دینی ساختاری مشابه با ساختار تجربة حسی قایل است و آن را آگاهی مستقیم به خدا میداند. هدف اصلی او دفاع از این دیدگاه است که آگاهی مستقیم به خدا، میتواند اعتقاد به برخی اوصاف و افعال درکشدنی خداوند را موجه نماید. آلستون در تبیین نظریة خود درباره تجربة دینی بیشتر بر دو چیز تکیه میکند: نخست، تجربة حسی و دوم، گزارشهای فراوانی که از صاحبان تجربة دینی نقل شده است. در این نوشتار تنها به سه ایراد از ایرادهای اصلی و مهم دیدگاه آلستون که به برخی از آنها نیز کمتر پرداخته شده است، میپردازیم: 1) ناسازگاری تجربههای عرفانی در سنتهای دینی مختلف و فرهنگهای گوناگون؛ 2) ناهمخوانی نظریة آلستون در باب تجربة دینی با دیدگاه انحصارگرایی او در مورد مسیحی؛ 3) تکیه آلستون بر کتاب مقدس. هرچندآلستون به بسیاری از نقدها پاسخ داده است، اما پاسخهای او در برخی موارد کافی و قانعکننده به نظر نمیرسند.
تجربة دینی,ویلیام آلستون,باور دینی,تجربةعرفانی
https://jpt.isca.ac.ir/article_4480.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4480_69d20e6756b6c5a629ce678f5c54ff96.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
نگاهی به دیدگاه هاکینگ دربارة تجربة دینی
46
76
FA
محمد
لگنهاوسن ترجمه منصور نصیری
محمد لگنهاوسن
ده سال پس از انتشار کتاب مشهور ویلیام جیمز، با عنوان <em>انواع تجربة</em><em> </em><em>دینی</em>، تحقیق عمدة دیگری دربارة تجربة دینی از سوی هاکینگ با عنوان <em>معنای خدا در تجربة</em><em> </em><em>بشری</em>، [i] منتشر شد. این کتاب در ایام انتشارش بسیار پرنفوذ بود، اما بیشتر نویسندگان اخیر عمدتاً آن را نادیده انگاشتهاند. در این مقاله، با معرفی دیدگاههای هاکینگ دربارة تجربة دینی، استدلال خواهم کرد که دیدگاههای وی شایسته توجه دوباره است.
هرچند هاکینگ را معمولاً در فهرست ایدئالیستهای امریکایی قرار میدهند، اما وی نقدهای متعددی را بر هگل پذیرفته و بازگو میکند: نظیر این نقد که امر مطلق هگل (the Hegelian Absolute) جایگزینی برای خدا نیست و تأملات فلسفی نیز جایگزینی برای عبادت خدا نیستند. از سوی دیگر، هاکینگ نقد هگل بر الاهیات مبتنی بر احساس را پذیرفته و به شرح و بسط آن میپردازد. هنگامی که هگل و شلایرماخر، هر دو در دانشگاه برلین بودند، هگل بهتندی، الاهیات مورد نظر شلایرماخر را، بهعنوان نوعی خردستیزی، نقد میکرد. هاکینگ نیز به همین ترتیب، ویلیام جیمز را بهدلیل بیاعتنایی به نقش عقل و مفهومپردازی در حیات دینی بهباد انتقاد میگیرد.
<br clear="all" />
[i]. William, E. Hocking, <em>The Meaning of God in Human Experience:</em> <em>A Philosophy Study of Religion</em> (New Haven: Yale University Press,1912).
ویراست تجدیدنظر شدة این کتاب در سال 1924، در وایتفیس و از سوی انتشارات کسینجر به سال 2003 تجدید چاپ شد. هرچند هاکینگ فارغالتحصیل هاروارد است و بخش زیادی از کار تعلیمی خود را در آنجا بهانجام رسانده، اما پیش از ورود به دانشکدة فلسفه در هاروارد (در سال 1914) در ییل و مؤسسات دیگری نیز به تدریس پرداخت. (در این مقاله شمارة صفحاتی که به کتاب <em>معنای خدا در تجربة</em><em> </em><em>بشری</em> ارجاع شده در درون متن و در داخل پرانتز با عدد انگلیسی آمده است.)
https://jpt.isca.ac.ir/article_4481.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4481_1265e60030eadbe034a2537a6ff277ef.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
تجربة عرفانی و داروهاى رواننما
77
130
FA
سیدعطا
انزلی
سیدعطا انزلی
پیش از هرچیز بر راقم این سطور فرض است که پیرایة ابهام و اجمال از چهرة مفاهیم اصلى و محورى تحقیق حاضر بزداید. محقّقان عرفانپژوه دربارة حدود و ثغور مفهومى و مصداقى اصطلاح «تجربة عرفانى» آراى گوناگونى ارائه کردهاند. این مقاله جایگاه قضاوت دربارة این آرا نیست. براى پرداختن به مباحث اصلى مقاله، مرادمان از تجربة عرفانى در تحقیق حاضر را، صرفنظر از برخى تأمّلات، چنین بیان مىکنیم: الف) تجربهاى که در آن وحدت (=عینّیت) یا اتحاد تام با همة موجودات یا با واقعیتى متعالى ادراک مىشود و تمایز میان فرد صاحب تجربه و متعلّقِ تجربه یکسره از میان بر مىخیزد؛ یعنى «منِ» صاحب تجربه، به تمامه در همة موجودات یا در یگانه موجود، مُنجذب و مُستهلَک مىشود و دوگانگىِ عالم/ معلوم، رخت بر مىبندد (انجذاب تام) و ب) تجربهاى که در آن وحدت یا اتحاد با همة موجودات یا با واقعیتى متعالى ادراک مىشود، اما در حال و زمانِ تجربه، آگاهى از تمایز میان «خود» یا فرد صاحب تجربه و متعلّقِ تجربه برقرار است؛ یعنى فرد بهعنوان ادراککنندهاى متمایز، در برابر همة موجودات یا واقعیتى متعالى قرار مىگیرد و بهعبارت دیگر، «من» با همة موجودات یا با واقعیتى متعالى مواجه و روبهرو مىشود و در محضر آنهاست (انجذاب ناقص)
<br clear="all" />
https://jpt.isca.ac.ir/article_4482.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4482_fb191d262884ff8d975aea5ba5c29bcf.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
وحى و انکشاف الاهی
131
150
FA
حسن
یوسفیان
حسن یوسفیان
واژه وحى در دو معناى اصلى بهکار مىرود: الف) وحى گزارهاى، بدین معنا که خداوند مجموعة اطلاعاتى را از راههاى غیرعادى در اختیار آدمیان مىگذارد. ب) وحى غیرگزارهاى، به این معنا که خداوند خود به قلمرو تاریخ بشر وارد مىشود و براى مثال، در قالب حضرت مسیح(ع) مجسّم مىشود. محور اصلى این نوشتار وحى گزارهاى است و پس از اشاره به معناى لغوى و اصطلاحى واژه وحى و برابر نهاد انگلیسى آن (revelation) به سه دیدگاه اصلى دربارة چیستى وحى پرداخته خواهد شد: 1. رابطه انسانوار فرشته با آدمى 2. کمال قوّه عاقله و متخیّله 3. تجربة دینى پیامبر. الاهىدانان براى اثبات نیازمندى به وحى به قاعدة لطف تمسک مىجویند و فیلسوفان آنرا براى ساماندهى به زندگى دنیوى ضرورى مىشمارند. با این حال، در روایات اسلامى و سخنان برخى از اندیشمندان مسلمان و مسیحى مىتوان استدلالى را یافت که براى اثبات نیازمندى به وحى بر تأمین سعادت اُخروى تکیه مىکند. براى شناخت و شناسایى پیامبران واقعى و تمیز و تفکیک آنها از مدعیان دروغین پیامبرى نیز مىتوان از امورى چون معجزه و بشارت پیامبران پیشین، بهره برد.
https://jpt.isca.ac.ir/article_4483.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4483_52ff57d673a38cf793cd83fdbbdb3070.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
برهانهای عرفانی بر هستی خدا
151
165
FA
حسین
عشاقی
حسین عشاقی
oshshaq@yahoo.com
در <em>نهجالبلاغه</em> از حضرت امیر المؤمنین (ع) نقل شده که فرمود «الحمد لله المتجلى لخلقه بخلقه؛[i] حمد خدایی را که خود را در چهرة مخلوقاتش به مخلوقاتش مینمایاند» بر اساس مفاد این فراز نورانی واقعیتی جز هستی خداوند و تجلیات هستی او وجود ندارد؛ بلکه همة موجودات عالم نمودهایی از وجود اویند، از اینرو این یک اصل زیربنایی نزد اهل معرفت است که هیچ یک از واقعیات جهان، ملاکی برای واقعیتش جز هستی خداوند ندارد بلکه همة آنها به ملاک هستی او به تجلیگاه ظهور و صحنة هویدایی در میآیند.
بنابراین، نباید وجود خداوند را فقط در قلّة هرم هستی و بر تارک آن جستوجو کرد، بلکه او در همة آفاق و در جملة جانها نیز خودنمایی و خوشنمایی میکند و این نکته همان چیزی است که برهانهای عرفانی آنرا آشکار میسازند، برهانهای عرفانی برهانهاییاند که وجود خدا را از طریق اثبات انحصار واقعیت در هستی او و تجلیاتش، اثبات میکنند که در این مقاله به نمونههایی از این برهانها میپردازیم.
https://jpt.isca.ac.ir/article_4484.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4484_366bd72bfaca6cbd9ec23f886448ba72.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
دو نوع تجربة دینی
166
181
FA
والتر
فالز ترجمه مهدی نصیری
استادیار دانشگاه تهران (پردیس قم)
انسان خدا را بهعنوان حافظ و بهعنوان محدودکنندۀ او تجربه میکند. تجربۀ دینی، فارغ از اینکه ماهیت آن چیست، یکی از این دو نوع است؛ در نوع اول، تجربۀ دینی اطمینان درونزاد انسان را تقویت کرده و معنای زندگیاش را روشن میسازد و به او شجاعت، صفا و آرامش میبخشد. در نوع دوّم، تجربۀ دینی بهعنوان آگاهی از چیزی که فراتر از دسترس اوست، دردناکانه از خطاها، شکستها و نومیدیهای او سر برمیآورد. دستکم این نظری است که محور این تحقیق را تشکیل میدهد.
https://jpt.isca.ac.ir/article_4485.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4485_e7148804b31760b33d665aea4dcad926.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
بازنگرى اعتبار تجربة دینى
182
200
FA
ادوین
یوئرت اوبرى ترجمه سید جلال عمادی
سیدجلال عمادی
مسئلة اعتبار تجربة دینى[i]، نظر جدیدى در الاهیات نیست.[ii] حجیت پیامبر بر تجربة دینى او مبتنى شده است. اما ارمیاى نبى[iii] اعلان مىدارد که «شریعت خداوند در ]فطرت[iv] [همة انسانها نهاده شده است» و نویسندة ]کتاب[ امثال (20:27) بیان مىدارد که روح انسان چراغ خداوند است. پولس[v]، روح ساکن خدا ]در ما [را اساس ایمان دینى مىداند و انجیل چهارم[vi] بر اعتبار روحالقدس تأکید مىورزد. بعد از دورهاى که در خلال آن هدایت نور باطنى تابع مرجعیت کلیسا[vii] قرار گرفته بود، با رنسانس حرکت جدیدى بهسمت تجربههاى خوداعتباربخشِ فردى، ایجاد شد. در دورههاى جدید بود که این نظریه بهطور واقعی در بحث الاهیاتى بسیار تأثیرگذار شد
<br clear="all" />
[i]. religious experience
.[ii] برای مطالعة بیشتر در دربارة آنچه که مطالب گفته شده بر آنها مبتنی است، نک:
C. J. Cadoux, <em>Catholicism and Christianity</em>, pp.14-42.
.[iii] <em>ارمیای نبی</em>، 31 : 33
[iv].inward parts
[v].<em> Gal</em>. 4:6f; <em>Rom</em>. 8:14-18, 26f.
.[vi] <em>یوحنا</em> 13f :16
.[vii] حتی عارفان الاهی بودن «نداهای» خود را با تطبیق آنها با مقبولات راستین مورد سنجش قرار می دهند.نک:
H. Delacroix, <em>Histoire et Psychologie du Mysticisme</em>, p. 415.
https://jpt.isca.ac.ir/article_4486.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4486_eed5785c97cac121ccb7f9e940dcfe2a.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
نقدی بر نقد نه طوطی مُقلّد، نه زنبور مُولّد
201
231
FA
عبدالله
نصری
استاد دانشگاه علامه طباطبایی
nasri_a32@yahoo.com
در این مقاله آراء دکتر عبدالکریم سروش دربارة وحی مورد بررسی قرار گرفته است. سروش با فروکاستن وحی به تجربة نبوی، قدسیّت وحی را کنار نهاده و آن را یک امر انفسی تلقی میکند.
سروش بهدنبال حلّ مشکلات کلام باریتعالی است و میکوشد تا تبیین طبیعیای از وحی ارائه دهد. در این تبیین پیامبر هم نقش صورتدهی به وحی را دارد و هم در مضامین وحی دخالت میکند و از آنجا که دانش پیامبر محدود است و قرآن نیز کلام اوست، از اینرو در قرآن خطاهای بسیاری راه یافته است. این نوع نگاه به وحی و قرآن نیز موجب میشود تا سروش تفسیری خاص از اعجاز قرآن ارائه دهد.
سروش در دفاع از نظریة خود دو مدل از وحی را مطرح میکند. در یکی، که بهزعم وی تفسیر سنّتی از وحی است، پیامبر مانند طوطی مقلّد در نظر گرفته میشود، اما در مدل دوم که موردنظر سروش است، پیامبر چونان زنبور مولّد در نظر گرفته میشود که خود در تولید وحی دخالت دارد. در این مقاله با نقد نظریة سروش براین نکته تأکید شده که سه مدل از وحی میتوان ارائه داد، نه دو مدل و در این مدل سوم که مورد توجه فیلسوفان و عارفان اسلامی است، پیامبر نه طوطی مقلّد است که هیچگونه آگاهی از وحی نداشته باشد و نه زنبور مولّد است که تولیدکنندة مضامین وحی باشد، بلکه وی شخصیّت کمالیافتهای دارد که با گزینش الاهی به مرتبهای میرسد که شایستگی دریافت وحی را دارد.
سروش برای تبیین نظریة خود در تلاش است تا کلام پیامبر را عین کلام خدا بداند. در این بحث وی از متافیزیک قرب و وصال و رابطة دیالوگی پیامبربا هممحیط خودش میگوید. از آنجا که سروش در جهت تأیید نظریة خود به آراء فیلسوفان و عارفان تمسک میجوید، در این گفتار بهاختصار به آراء ابنعربی، مولوی و ملاصدرا اشاره شده است.
وحی,تجربة نبوی,کلام الاهی,رابطة دیالوگی,مدل عرفانی,مدل فلسفی,اعجاز
https://jpt.isca.ac.ir/article_4487.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4487_42a99e83e92adecf80a58cdd6e103ba5.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
جان هیک، گذر از کثرت تجربة دینی به کثرتگرایی دینی
232
253
FA
مهدی
اخوان
مهدی اخوان
m_akhavan78@yahoo.com
رکن دیدگاه پلورالیستى هیک، تحلیل او از اعتبار و اصالت تجربههاى دینى گوناگون است. او در تلقىاش عناصر مختلفى را (از نظریه ویتگنشتاین دربارۀ «دیدن بهعنوان»، معرفتشناسى ادراک حسى کانت و رئالیسم انتقادى) گرد مىآورد تا تنوع تجربههاى دینى و در ادامه، اصالت علیالسّویه و علىالاصول همة آنها را نتیجه بگیرد. اما بهنظر مىرسد اعتبارگرایى ناظر به تجربة دینى او که سهم بالایى براى مقولات و مفاهیم ذهنى در تجربة امر متعالى قائل است، با التزام رئالیستى او ناسازگار باشد.
تجربة دینى,معرفتشناسى,کانت,ویتگنشتاین,واقعگرایی دینى
https://jpt.isca.ac.ir/article_4488.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4488_620398118eb0c96216393db92cc427ba.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
پیراستگی برهان صدیقین علامة طباطبایی
254
272
FA
عسگری سلیمانی
امیری
عضو هیئت علمی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
فیلسوفانی چون فارابی، ابنسینا، صدرالمتألهین سعی کردهاند که در اثبات وجود خدا برهانی ناب بیابند که بر مخلوق تکیه نکرده باشد؛ در این میان علامة طباطبایی(ره) برهانی از ایندست بر وجود خدا اقامه کرده است که نهتنها در روند استدلال از وجود خلق بهره نگرفته است، بلکه بر هیچ نظریهای مبتنی نیست. از همینرو، برهان علامه اولین مسئله در فلسفه قلمداد میشود که تنها بر طبیعت عقل محض تکیه کرده است؛ یعنی مقدمات آن تنها اولیات محض هستند. این برهان بر نظریة خاصی در باب نفس الامر و نظریة خاصی در باب مطابقت استوار نیست.
برهان صدیقین,برهان علامة طباطبایی,عقل محض,اولیات,نظریة نفس الامر و نظریة مطابقت
https://jpt.isca.ac.ir/article_4489.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4489_c62f7ce82b1d3547708f7a5a9a84f50e.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
فلسفة علم فقه (تعریف، ساختار و اولویتهای پژوهش)
273
286
FA
سعید
ضیائی فر
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
ziyaei.saeid@iscs.ac.ir
در این مقاله به سه مطلب دربارة فلسفة علم فقه پرداخته شده است: در مطلب اول تلاش شده است تا با استقصایی نه چندان کامل، کاربردهای سه واژة «فلسفه» «علم» و «فقه» توضیح داده شود، سپس معنا و مراد از این سه واژه بیان شود و سرانجام تعریفی از فلسفة علم فقه ارائه گردد.
در مطلب دوم پس از بیان ویژگیهای ساختار مطلوب در یک علم، ساختار کلّی فلسفة علم فقه در یک مقدمه و چهارده محورِ اصلی پیشنهاد شده است.
در مطلب سوم اولویتهای پژوهشی در محورهای پیشنهادی بررسی شده، و پس از بیان معنا و اقسام اولویت، سه ملاک بهعنوان اولویت پژوهش مطرح گردیده است و بر اساس این ملاکها، محورهای دارای اولویت در بحث فلسفة فقه بررسی شده است.
فلسفه,علم,فقه,فلسفة مضاف,علم درجه دوم,ساختار علم,ویژگیهای ساختار مطلوب,اولویت
https://jpt.isca.ac.ir/article_4490.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4490_aaa04a14c49d511b938fec37bf5598b6.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
ماهیت فلسفۀ اخلاق
287
313
FA
جرج
ادوارد مور ترجمه علی اکبر عبدل آبادی
استادیار فلسفه در دانشگاه تربیت معلم آذربایجان
آنچه در پی میآید، ترجمهای از سخنرانی جرج ادوارد مور، فیلسوف مشهور انگلیسی، با عنوان «ماهیت فلسفۀ اخلاق» است که متضمّن آرای نهایی مور در قلمرو اخلاق هنجاری است. تاریخ ایراد این سخنرانی، تا آنجا که مترجم اطلاع دارد، دقیقاً معلوم نیست، ولی به نظر میرسد که در فاصلۀ سالهای 1912 (سال چاپ و انتشار کتاب فلسفۀ اخلاق) و 1922 (سال چاپ و انتشار کتاب مطالعات فلسفی که متن سخنرانی مور در آن به چاپ رسیده است) ایراد شده است. محور اصلی بحث مور در این سخنرانی دو انگارۀ اساسی در فلسفۀ اخلاق است: انگارۀ «خوب» یا «ارزش ذاتی» و انگارۀ «وظیفه» یا «الزام اخلاقی». وی در طی بحث خویش میخواهد اثبات کند که دو انگارۀ مذکور انگارههایی صرفاً روانشناختی نیستند و در نتیجه فلسفۀ اخلاق و علم اخلاق نیزصرفاً شاخههایی از روانشناسی نیستند.
انگارۀ «خوب» یا «ارزش ذاتی»,انگارۀ «وظیفه» یا «الزام اخلاقی»,انگارههای صرفاً روانشناختی,انگارههای اخلاقی,فلسفۀ اخلاق
https://jpt.isca.ac.ir/article_4491.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4491_f93322769e6df1b60ee169cdd84ce33c.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
قضاوت چندان آسان نیست!
314
316
FA
علی
پایا
استاد دانشگاه وست مینستر
a.paya@westminster.ac.uk
<em>در شمارة 39-40 مجلة نقد و نظر(ویژة علم اصول و دانشهای زبانی</em><em>(2)</em><em>) مقالهای انتقادی با عنوان «اینجا قضاوت دشوار نیست! امتحان کنید</em><em>[i]</em><em>»، بهقلم آقای فردین جهانبین، چاپ و منتشر شد که نگاهی نقادانه به کتاب فلسفة تحلیلی، مسائل و چشماندازها</em><em>[ii]</em><em> (کتاب برگزیدة سال 1383 در زمینة فلسفه) داشت.</em>
<em>در پاسخ به این مقالة مفصل، جوابیه ومتن کوتاهی از طریق منابع غیررسمی در اختیار مجلة نقدونظر قرار گرفت، اما از آنجا که چندان قابل استناد و ارائه نبود، مجلة نقد</em><em> </em><em>و</em><em> </em><em>نظر به چاپ آن مبادرت نکرد و منتظر جوابیة رسمی نویسندة محترم کتاب (جناب آقای دکتر علی پایا) ماند، تا اینکه چندی پیش از طریق پست الکترونیک، جوابیهای به شرح ذیل، از سوی جناب آقای پایا به دفتر مجله ارسال شد.</em>
<em>نقد و نظر، ضمن حفظ بیطرفی و بر اساس وظیفة اخلاقی و حرفهای خود و جهت آگاهی اذهان عمومی، متن این جوابیه را بهطور کامل منتشر میسازد</em>
<br clear="all" />
[i]. جهانبین، فردین «اینجا قضاوت دشوار نیست! امتحان کنید»، <em>نقد ونظر، </em>سال دهم، شمارة سوم و چهارم، پاییز و زمستان 1384، ص323-348.
[ii]. پایا، علی، <em>فلسفة تحلیلی، مسائل و چشماندازها</em>، تهران، طرح نو، 1382.
https://jpt.isca.ac.ir/article_4492.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4492_88cbbacd4034ee73cbd5ca3afef5e724.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
نقد و نظر
1062-8952
2716-960X
12
شماره 48-47
2007
09
23
مُدِل سکولار شدن غرب
317
331
FA
محمدمسعود
سعیدی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (گروه مطالعات اجتماعی)
استیو بروس فرآیند سکولاریزاسیون را در ضمن یک مدل تبیین میکند؛ صنعتیشدن، زنجیرهای از تحولات اجتماعی را بههمراه خود آورد که در کنار هم، جذابیت و باورپذیری دین را نسبت به وضعیت آن در جوامع ما قبل مدرن، کاهش داد. اگر در گزارش بروس از این تحولات تازگی و ابتکاری وجود داشته باشد، تأکیدی است که درمورد تکثر و تنوع دارد. تعامل میان فرهنگ دینی چند پاره با تمایز و تفکیک ساختاری و اجتماعی، سبب بوجود آمدنِ تنوع و تکثر فرهنگی در جامعه شد. این تکثر فرهنگی، هویت دینی (و به همراه آن همة ایدههای دینی مگر ملایمترین آنها) را از عرصه عمومی بیرون راند و به حوزة خصوصی محدود نمود.
افزون بر این، بروس، ضمن تأکید بر تأثیرِ تنوع فرهنگی- اجتماعی در شیوه دینداری مردم از وجود روندهای معکوس(دفاع فرهنگی و گذار فرهنگی) نیز غفلت نکرده است. از نظر بروس تأثیر سکولارکننده تکثر به میزان بسیار زیادی به وجود یک فرهنگ برابریخواه و حاکمیت یک حکومت دموکراتیک بستگی دارد. در غیاب این زمینهها، تنوع و تکثر میتواند به کشمکشهای نژادی و قومی دامن بزند و الزام به یک هویت دینی گروهی را عمیقتر گرداند. نویسنده با استناد به شواهد تاریخی در اثبات مدعیات خود، همچنین برخی انتقادات به مدل سکولاریزاسیون را نسبتهای نادرستی میداند که از کژفهمی مدل سرچشمه گرفتهاند. در عین حال رویکرد نویسنده کتاب به سکولاریزاسیون، رویکرد تقاضا برای دین است که در مقابل رویکرد عرضه کالای دینی قرار میگیرد. این دو رویکرد به دو نتیجة کاملاً متناقض دربارة سکولاریزاسیون فردی میرسند و قضاوت کردن میان آن دو، به زمینة اجتماعی تنوّع و تکثر بستگی دارد.
سکولاریزاسیون,تکثّر اجتماعی و فرهنگی,برابریخواهی,نسبیتگرایی,بخشبخششدن,خصوصیشدن,دفاع فرهنگی و گذار فرهنگی
https://jpt.isca.ac.ir/article_4493.html
https://jpt.isca.ac.ir/article_4493_7ec98e0e5ffe00d725a90a8abdf800fc.pdf